چشم‌انداز مذاکرات ایران و ۱+۵ در قزاقستان

به گزارش 598 به نقل از خبرگزاری فارس، جمهوری اسلامی ایران و گروه 1+5 اخیرا توافق کرده اند تا دور بعدی مذاکرات بر سر مساله هسته ای ایران را روز سه شنبه 8 اسفند 1391 (26 فوریه 2013) در کشور قزاقستان برگزار کنند.

مذاکرات قزاقستان را باید ادامه مذاکرات قبلی ایران و 1+5 در سال 2013 میلادی دانست که در شهرهای استانبول، بغداد و مسکو انجام شد و غربی ها پس از این 3 دور مذاکره هیچ گونه تمایلی به ادامه آن از خود نشان ندادند.

بنابراین مهم ترین سوالی که ذهن کارشناسان را به خود مشغول ساخته این است که آیا در مذاکرات قزاقستان، گروه 1+5 با پیشنهاد جدیدی وارد مذاکره می شود؟ به عبارت دیگر، سوال مهم این است که دستور کار، محتوا و روند مذاکرات در قزاقستان چگونه خواهد بود؟

آن چه از مواضع مقامات رسمی جمهوری اسلامی ایران استنباط می شود حکایت از آن دارد که گروه 1+5 هنوز پیشنهاد جدید و مشخصی را به ایران نداده است. اگر چه در رسانه ها و به نقل از منابع دیپلماتیک غربی طی هفته‌های گذشته این گونه عنوان شده است که 1+5 پیشنهاد جدید و به روز شده ای را به ایران ارائه خواهد داد.

قبل از ارزیابی مساله فوق باید تاکید کرد که چالش سیاسی جاری در بحث هسته ای ناشی از درخواست های غیر قابل پذیرش دو طرف است که در 3 دور مذاکره سال 2013 تجربه گردید؛ بدین معنی که ایران به روشنی اعلام کرده است که حل مساله هسته ای به مهر تایید جامعه بین المللی بر حقوق هسته ای ایران و لغو تحریم ها بستگی دارد. در مقابل نیز گروه 1+5 حداقل 5 درخواست زیر را در روند مذاکرات مطرح می کند:

1-امضای پروتکل الحاقی

2-ایجاد شفافیت بیشتر در فعالیت های هسته ای

3-ارائه دسترسی فراتر از ان پی تی به بازرسان آژانس برای انجام بازرسی ها

4-محدودیت غنی سازی اورانیوم به 5 درصد

5-انتقال ذخایر موجود اورانیوم غنی شده به خارج از کشور

بدون تردید علت شکست مذاکرات ایران و 1+5 در سال گذشته را نیز باید به دلیل عدم انعطاف دو طرف در مواضعشان دانست. این در حالی است که طی روزهای اخیر و در آستانه مذاکرات قزاقستان نیز مقامات غربی هم چنان بر ضرورت نشان دادن انعطاف قابل توجه از سوی طرف ایرانی اصرار دارند.

از طرف دیگر، کارشناسان بر این باورند که مذاکرات هسته ای ایران با گروه 1+5 در شرایط کنونی تحت تاثیر مولفه های زیر قرار دارد:

1-تمایل جدید آمریکا به مذاکره مستقیم با ایران

2-ارزیابی دو طرف از تاثیر تحریم ها روی ایران

3-میزان حفظ اجماع ملی ایران در مساله هسته ای

4-محتوای مذاکرات

5-توازن قدرت در منطقه

به همین دلیل ارزیابی های کارشناسی از مولفه های مزبور بیانگر آن است که صحنه هماوردی های غرب با ایران در چهارچوب «معادله قدرت» و به صورت همه جانبه ادامه دارد. در این راستا، غرب نه تنها از میزان فشارهایش در برخی حوزه ها مانند تحریم ها، مسایل منطقه ای و ... نکاسته، بلکه بر شدت آن ها افزوده است. بنابراین غرب به شدت دنبال دریافت این مساله است که آیا شرایط لازم برای تغییر محاسبه راهبردی در ایران ناشی از فشارها و تحریم ها فراهم شده است؟ در عین حال، به نظر می رسد آمریکا در شرایط جدید به شدت نیازمند نتیجه گیری هرچند مقدماتی (به زعم آمریکا موفقیت) در پرونده هسته ای ایران است؛ چرا که اوباما همواره سعی کرده است بگوید هنوز فرصت برای دیپلماسی باقیست و در این راستا معرفی دستاورد از این فرصت یک نیاز فوری برای آمریکا در شرایط کنونی است.

بنابراین در چنین شرایطی اگر چه به نظر می رسد آمریکا از امید بستن به محیط داخلی ایران به منظور گرایش به سمت خط سازش دست کشیده است، اما کارشناسان پیشنهاد می کنند جمهوری اسلامی ایران کماکان باید راهبردهای زیر را در مذاکرات قزاقستان در دستور کار قرار دهد:

1-حریف نباید احساس کند جمهوری اسلامی ایران در هر شرایطی حاضر به ادامه مذاکره است.

2-از غلبه گفتمان سازش در محیط داخلی باید جلوگیری شود.

نویسنده: رضا مومن زاده