روش شبهه افکنی رسانه‌ها در ذهن مخاطب + تصاویر

مباحث جنگ نرم در دو حوزه ی ذهنی (مهندسی پندار) و عینی (مهندسی رفتار) و در سه سطح استراتژی (هدف)، تاکتیک (راه) و تکنیک (روش) قابل بررسی است.

توضیح آنکه کارکرد رسانه و خبر این است که ابتدا با تأثیر گذاری بر ذهن افراد و انگاره سازی، تفکر را شکل داده و در حوادثی که قابلیت به فعلیت رساندن آن و تبدیل ذهنیت (نظر) به عینیت (عمل) را دارد _از جمله در انتخابات ها به عنوان نمونه ی بارز این ظرفیت _ رفتار را سازماندهی می کند.

چنانچه 198 فرمول کنش خشونت پرهیز جین شارپ  معطوف به این حوزه است و جالب آنکه هم اکنون در حوزه ی جنگ نرم، تمام کتب، جزوات و سخنرانی ها اگر معطوف به صَرف فعل بصیرت و امور کلی و غیر کاربردی نباشد، تنها ناظر به رویکرد عینی است و در رویکرد ذهنی بیشتر به مسائلی چون سینما پرداخته می شود تا مبحث رسانه و خبر.

در این خصوص همانطور که می دانیم هر چند سینما نقشی اساسی در مقوله ی جنگ نرم دارد اما کارکرد آن _به دلایلی چون پروسه ی طولانی ساخت و عدم پرداخت مستقیم به مسائل روز_ تنها معطوف به زیر ساخت های فکری است و در پروژه ی براندازی نرم، به دلیل عدم توان ایجاد کنش واکنش های سریع، کاربرد ندارد.

از این رو در این نوشتار 85 تکنیک عملیات روانیِ مورد استفاده در حوزه ی رسانه و خبر ارائه و تشریح شده که نام گذاری آن با رعایت اصل تبادر صورت گرفته است؛ به نحوی که با سنجش چیستی یک تکنیک، بدون التزام به استعمال اسامی انتخابی اندیشمندان غربی، آنچه بیش از همه مخاطب را از یک کلمه به مفهوم آن می رساند، انتخاب گشته و از این رو است که از استفاده از عباراتی چون "سیب زمینی داغ"  پرهیز شده و این به جز مواردی است که اساساً از دید متخصصین داخلی و خارجی این حوزه مغفول مانده که نگارنده بر اساس واقعیت های موجود، آن تعداد را نیز _که اکثریت قریب به اتفاق تکنیک های ارائه شده را در بر می گیرد_  احصاء و مدون نموده است.

با این توضیح آنچه محتوای این مطلب _که مجموعاً در 10 شماره منتشر خواهد شد_ را تشکیل داده، فرآیند همان موضوعی است که در دنیا از آن با عنوان پروپاگاندا  نام برده می شود که در اینجا علاوه بر بیان ترفند های خبری، 15 راهکار عینی و عملی مقابله و مصونیت در برابر آن نیز ذکر شده تا مطلب، فراتر از بحث های تئوری، ابزاری برای استفاده و به کار گیری اصول را توسط مخاطب فراهم آورده باشد.

در پایان، این مهم تذکر داده می شود که تمام تکنیک های مذکور الزاماً مصداق "فریب" یا "دروغ" نیست. چرا که به جز معدود مواردی که فریب یا دروغ در کُنه آن است، سایر موارد در واقع قالب های ارائه ی هدفمندِ اطلاعات است که برای تأثیر گذاری بر ذهن مخاطب و جهت دهی به او استفاده می شود و با توجه به محتوا و نسبت آن با واقعیت، می تواند مصداق فریب و دروغ باشد یا خیر.

* رسانه و خبر: اهمیت رسانه، انواع رسانه، تبار شناسی رسانه ها، خبر و تحلیل خبر.

* ترفند ها و تکنيک ها: عنوان گذاری برای عناصر خبری، واژه های همسنخ، انتخاب عکس، انتخاب تیتر، صوت و صحنه ی گزارش، آهنگ و ضرب آهنگ گزارش، شبه خبر، پیام خبر، همنشینی، مفروض انگاری، سوالات القایی، تعدی، همسو نمایی، تعمیم، تسری، منحصر کردن مفهوم در مصداق، تخصیص و تخریب، تقدیس مفهوم و تخریب مصداق، مطابقت اصول با مثال، اختفاء و گرا، رد مدعا با رد دلیل، اثبات مدعا با اثبات دلیل، رد کل با نقض جزء، دفاع بد برای تخریب، حمله ی بد برای تطهیر، قلب دعوا، عبارات و علامات وصفي، حلقه ي مفقوده، ابهام عددي، ارجاع محال، درخواست محال، واگذاري نتيجه به مخاطب، علت جعلی، سانسور و بايکوت، مفهوم مخالف، جمله ی مجهول، عطش و آب، استفاده از خبر سوخته، کارکرد ثانوي، توهین و تحقیر و تمسخر، بار عاطفی، متضاد نمایی، چینش تصاویر و عبارات، حصر ثنوی، تله گذاری، مصادره، نیات و منویات، پاسخ با پرسش، ابهام، ایهام، مخاطب سازی، برچسب زنی، برند سازی، خود اعترافی، یک گام به عقب دو گام به جلو، فرار به جلو، استتار، تکرار، تواتر، خبر از خبر، حرکت از حاشیه ی تاریک، خبر شویی، تلفیق اعتبار، بیان از زبان ثالث، چالش مثبت، نقل قول، پاسخ از جانب مقابل، لفظ و لحن کلام، تقطیع و برجسته سازی کلام، تحریف برای تکذیب، ظرف آماری، آمار اینترنتی، نظرسنجی با پاسخ های محدود، قیاس مع الفارق، تفارق مع الشَبه، وسط گیری، بی طرف نمایی، کسب اعتماد با تأکید بر مسلمات، اصل و استثناء در روایت، تخریب با تمسک به هزینه ی فرصت، تمرکز بر وجه مثبت یا منفی واقعه، مقصر نمایی، حرکت از پله ی دوم، دروغ بزرگ، دروغ اساسی، دروغ گفته ها و دروغ ناگفته ها.

* راهکارهاي مقابله: شناخت هویت منبع، توجه به سابقه ی یک منبع، شناخت ترفند ها و تکنیک های عملیات روانی، سندیت شناسی، مطابقت سند با مستند، عدم اکتفاء به تیتر اخبار، رجوع به منابع مقابل، توجه به پیامد های مثبت و منفی اقدامات جایگزین در بررسی تحلیل ها، بررسی موردي، اصل برائت و مسئله ي بار اثبات، زدودن شبهات با يقينيات، مطابقت پاسخ با موضوع، توجه به ملزومات خبر، تفکیک خبر به اقرار و ادعا، توجه به منفعت واقعه.

* اهمیت رسانه: امروزه رسانه های خبری شکل دهنده ی آراء و نظرات مردم و حتی مسئولان و نخبگان سیاسی یک کشور و یکی از ارکان قدرت نرم است. چنانکه همواره از روبرت مرداک  به عنوان یکی از تأثیر گذار ترین افراد در عرصه ی سیاست گذاری و جریان سازی جهانی یاد می شود.  از این رو است که شبکه ی الجزیره ی قطر در کنار منابع سرشار نفت و گاز این کشور، در پیشبرد اهداف راهبردی امیر قطر نقش آفرینی می کند. همچنین است که افراد، احزاب، بنگاه های اقتصادی و کشور ها با ایجاد و یا خرید رسانه های گروهی درصدد پیشبرد مقاصد خود از طریق تأثیرگذاری بر افکار عمومی جامعه ی هدف می باشند که موارد ذیل به عنوان مشتی از خروار، گواهی بر این ادعا است:

دولت ایران (العالم - Press tv - Hispan tv)، دولت چین (CCTV) ، دولت روسیه (RT)، دولت آمریکا (VOA - رادیو فردا)، دولت فرانسه (AFP - france 24)، دولت انگلیس (BBC)، دولت عربستان (العربیه) جنرال موتور (NBC)، مایکروسافت و NBC (MSNBC)، تایم وارنر (CNN - نشریه ی TIME)، والت دیزنی (abc news)، سلمان بن عبد العزیز (روزنامه ی الشرق الاوسط).

لازم به ذکر است رسانه های خبری به منزله ی چاقویی دو لبه، با توجه به محتوا و رویکرد آن، می تواند نقش عمده ای در فریب و یا آگاهی بخشی جامعه داشته باشد. چنانچه نقش بی بدیل روزنامه ی کیهان لازم به ذکر است رسانه های خبری به منزله ی چاقویی دو لبه، با توجه به محتوا و رویکرد آن، می تواند نقش عمده ای در فریب و یا آگاهی بخشی جامعه داشته باشد. چنانچه نقش بی بدیل روزنامه ی کیهان در رصد و پیش بینی حرکت مهره های سیاه انتخابات 88 و مقابله با جنگ تمام عیار رسانه ای دشمن، مثال زدنی است.

* انواع رسانه: در تقسیم بندی رسانه های خبری، مَقسَم های مختلف و به تبع آن شاخه های گوناگونی وجود دارد که عبارت است از: فراگیری (محلی، ملی، منطقه ای و بین المللی)، اعتبار (سفید، خاکستری، سیاه) و وسیله ی ارتباطی (مطبوعات، سایت ها، رادیو و تلویزیون).

لازم به ذکر است برد خبری یک رسانه الزاماً محدود به گستره ی توزیع و تعداد زبان آن نیست، چه بسا رسانه هایی که تنها در یک محدوده ی جغرافیایی خاص منتشر می شوند اما بردی جهانی دارند چنانچه روزنامه ی واشینگتن پست تنها در پایتخت آمریکا به چاپ می رسد اما محتویات آن مورد توجه تمام کشور ها است.

* تبار شناسی رسانه ها: لزوم شناخت سابقه و سمت و سوی رسانه ها و اینکه یک رسانه به چه فرد، حزب، جناح و ایدئولوژی نزدیک یا وابسته است. در این رویکرد لازم است تا مخاطب با احتیاط و تأمل بیشتری با اخبار "مثبت" رسانه های "همسو با موضوع" و نیز اخبار "منفی" رسانه های "مخالفِ موضوع"، مواجه گردد. از آن طرف نیز نقد های رسانه های "همسو با موضوع" و تعاریف رسانه های جریان مخالف نیز قابل اعتنا تر است؛ هم چنان که "الفضل ما شهدت به الاعداء" (فضل آن است که دشمن بر آن گواهی دهد) در محکمه ی عقل مورد تأیید می باشد.

لازم به ذکر است که نباید الزاماً "نقد" جریان موافق و "تعریف" جریان مخالف را در حُکم اقراری "علیه" خود و یا "لَه" دیگری دانست؛ چرا که آنچه مورد تأیید عقل و شرع است "اقرار العاقل علی نفسهِ جائز" (اعتراف عاقل علیه خودش، مسموع است) می باشد که در موارد مذکور، شمول "نفسه" مورد تردید است؛ چنانچه تمرکز رسانه های مخالف دولت بر اظهارات "اصولگرایان منتقد دولت" در حقیقت تجاهل نسبت به دایره ی شمول آن است.

* خبر و تحلیل خبر: در توضیح ماهیت خبر و تحلیل، و معرفی عناصر خبر و نقش آن در تحلیل های عیان و نهان باید گفت که "خبر" در یک کلام عبارت است از "انعکاس رویداد" و ماهیت اصلی این رویداد در عناصر پنج گانه ی خبری (چه؟ - چه کسی؟ - کِی؟ - کجا؟ - چگونه؟) همان "چه؟" است که می تواند حاوی دیگر عناصر و اطلاعات خبری باشد یا خیر. در حالی که "تحلیل" پرداخت به "چرایی و علت" و یا "نتیجه و پیامد" یک رویداد است. بنابراین، تحلیل همواره مبتنی بر خبر بوده و بدون آن، فاقد اعتبار و غیر قابل تصور است.

در مواردی که در تحلیل، بی پرده از علّیت دو مقوله و یا ارتباط دو واقعه سخن بگوییم، در عرصه ی "تحلیل عیان" گام نهاده ایم؛ اما اگر بدون بیان "چراییِ" وقوع یک رویداد، تنها با عنوان گذاریِ عبارات مد نظر برای عناصر خبری، مفهومِ مورد نظر را جاری سازیم، به عرصه ی "تحلیل نهان" با رویکرد "القائی" ورود کرده ایم.

[در تحلیل نهان و القای مطلب، کافی است عبارت مد نظر در عناصر خبری قرار گیرد]

[در این تحلیل به صورت صریح و عریان، اجرای قانون خدمات کشوری "فریب انتخاباتی" ذکر شده]

[در حالی که فاطمه امیرانی (همسر سابق شهید باکری) به عنوان همسر دوم در زوجیت علی یونسی، وزیر دولت خاتمی است، سایت کلمه و دیگر رسانه های همسو و همچنین شخص خانم امیرایی به استعمال عنوان "همسر شهید باکری" اصرار دارند.]

لازم به ذکر است اولین خبر یا تحلیل، تأثیر گذار ترینِ آن است و لوح سفید ذهن را رنگ می بخشد. چنانچه تلاش و هزینه ی خبرگزاری ها برای تأسیس و گسترش دفاتر خود در سراسر جهان و پیش دستی در اعزام خبرنگار و ارسال اخبار، تماماً با این رویکرد (مخابره ی اولین خبر و به تبع آن ارائه ی تحلیل مد نظر) صورت می گیرد.

2- نمایی از روند سم پاشی و تردید افکنی روزنامه ی اعتماد ملی از 7 ماه قبل از انتخابات 88 تا به خیابان کشاندن بخشی از مردم پایتخت: شبهه در رأی اعتماد محصولی، مجلس و دولت معطل نیم نمره +  تشکیل کمیته ی مشترک کروبی موسوی + نامه ی مشترک کروبی و موسوی به جنتی + هشدار درباره ی ورود بسیج در انتخابات + هر ایرانی ماهانه 70 هزار تومان + هشدار کروبی درباره ی توزیع پول در انتخابات + فردا شب همه بیداریم + وزارت کشور کروبی را پنجم اعلام کرد + حماسه ی خش و خاشاک.

3- جین شارپ (Gene Sharp) متولد 1928، مؤسس و مدیر بنیاد مطالعاتی "آلبرت انیشتین" و نظریه پرداز آمریکایی حوزه ی براندازی نرم در سه سطح استراتژی، تاکتیک و تکنیک است. از شارپ تألیفات بسیاری در خصوص مبارزات خشونت پرهیز به چاپ رسیده که یکی از معروف ترین های آن "از دیکتاتوری تا دموکراسی" می باشد. وی در این کتابچه، دستورالعمل های عملیات براندازی را احصاء و در قالب 198 تکنیک ارائه نموده که مواردی از آن به شرح زیر است: سخنرانی های عمومی، استفاده از شعار ها، کاریکاتور ها و نماد ها، اعطای جایزه های غیر واقعی و ظاهری، استفاده از پرچم ها و رنگ های نمادین، اجرای نماز و دعا، ایجاد صدا های نمادین، تمسخر و اهانت به شخصیت ها، راهپیمایی و تظاهرات مذهبی، انجام مراسم سوگواری سیاسی، تشییع جنازه های غیر واقعی و ظاهری، تلاش برای زندانی شدن و ... .

4- عبارت  Hot potatoناظر به ترفندی است که در آن تقصیر همه چیز از جمله داغی سیب زمینی به یک فرد نسبت داده می شود (مغالطات - علی اصغر خندان) که در اینجا نگارنده از واژه ی جایگزینِ "مقصر نمایی" استفاده کرده است.

5 - روبرت مرداک (Rupert Murdoch) یهودی زاده ی مادری، متولد 1931، آمریکایی استرالیایی تبار و مالک "شرکت اخبار" (News Corporation) است که به واسطه ی متعلقات این هولدینگ بزرگ رسانه ای، تمام یا بخشی از سهام بیش از 300 شرکت انتشاراتی، شبکه های ماهواره ای، تلویزیونی و رادیویی، شرکت های فیلم سازی، مجلات، روزنامه ها و ... را تحت تملک دارد که از معروف ترین رسانه های خبری آن می توان به این موارد اشاره کرد: شبکه های تلویزیونی فاکس نیوز و اسکای نیوز، روزنامه های وال استریت ژورنال، نیویورک پست، سان، تایمز و ... .
   مرداک تاکنون 3 مرتبه از سوی نشریه ی آمریکایی تایم در لیست 100 شخصیت تأثیر گذاری جهانی قرار گرفته است و نشریه ی فوربس نیز از وی به عنوان 26 مین فرد قدرتمند در جهان یاد کرده.