آمریکا به زودی تحریم‎‎های ایران را لغو می‎‎کند

به گزارش فارس، اندیشکده «استراتفور» در مقاله‎‎‎ای به قلم «روا بهالا» نوشت: با شروع شکل‎‎‎دهی سیاست خارجی دوره دوم ریاست‎‎‎جمهوری «باراک اوباما»، ایران هم‎‎‎چنان از جمله مسائل ناتمام دولت آمریکا محسوب می‎‎‎شود. ناراحتی‎‎‎های دیپلماتیک حول این موضوع طی یک دهه گذشته برای تهران و واشنگتن هزینه‎‎‎هایی در برداشته است. هرچند ایران و آمریکا در حال آماده شدن برای دوری دیگر از مذاکرات هستند، اما انتظار می‎‎‎رود پیشرفت چندانی در این زمینه حاصل نشود. با این وجود، طی هفته گذشته شاهد تحرکاتی بوده‎‎‎ایم که ایجاب می‎‎‎کند نگاهی دقیق‎‎‎تر به این بن‎‎‎بست دیپلماتیک دیرپا داشته باشیم.

در «همایش امنیتی مونیخ» که در تاریخ 1 تا 3 فوریه برگزار شد، «جو بایدن»، معاون رئیس‎‎‎جمهور آمریکا اظهار داشت آمریکا تمایل دارد تحت شرایط صحیح با ایران مستقیماً مذاکره نماید. «علی اکبر صالحی»، وزیرخارجه ایران به این پیشنهاد واکنشی مثبت نشان داد، اما در عین حال نیز هشدار داد که ایران در صورتی تن به این مذاکرات خواهد داد که واشنگتن نیت «عادلانه و حقیقی» خود برای حل مسائل مورداختلاف طرفین را نشان دهد.

* دیپلماسی ناهموار ایران و آمریکا

پیشنهاد علنی مذاکره در مذاکراتی مخفیانه رد شد. (این بار «علی اکبر ولایتی»، مشاور ارشد مقام معظم رهبری ایران، ملاقات خود با نماینده آمریکا در عمان را انکار کرد). در این میان، ایران اعلان کرده با برگزاری مذاکرات با گروه P5+1 در 25 فوریه در قزاقستان تمایل خود برای مصالحه و سازش در زمینه مسائل هسته‎‎‎ای را خواهد داد.

علاوه براین، ایران با اعلان این که در حال ارتقا دادن سانتریفیوژهای اورانیوم در تاسیسات غنی‎‎‎سازی نطنز است باعق ایجاد تعادل در این تحرکات دیپلماتیک شده است. هرچند این خبر اسرائیل را آشفته خواهد کرد، اما این تصور که ایران در حال سرعت بخشیدن به برنامه هسته‎‎‎ای خود است می‎‎‎تواند انگیزه برای مذاکرات را بیشتر کند.

* گام اول برای مذاکرات: منافع مشترک

گام اول برای هرگونه مذاکراتی، تعریف منافع مشترک است. این منافع برای ایران و آمریکا طی یک دهه گذشته تغییر کرده است. در سال 2003، برکناری «صدام حسین» و خنثی‎‎‎سازی تهدید جهادیون سنی از منافع مشترک ایران آمریکا بود. در سال 2007، کاهش بار نظامی آمریکا در عراق از جمله این منافع مشترک بود. در سال 2011، نفع مشترک این دو کشور در اجتناب از جنگ در تنگه هرمز بود. در سال 2013، با توجه به خارج شدن قطعات منطقه از کنترل هر دو طرف، هر دو طرف به دنبال اجتناب از تحلیل موقعیت خود در خاورمیانه خواهند بود.

* توانایی ایران در منطقه

اما مذاکرات میان این دو کشور بارها به خاطر مسائلی مانند زمان بندی، تنش‎‎‎های موجود، فقدان انسجام سیاسی یا دلایل دیگر متوقف شده است. مهم‎‎‎ترین مسئله، زمان‎‎‎بندی است. هر دو طرف باید در داخل، جو سیاسی مطلوبی ایجاد کنند تا بتوانند به مذاکرات مناقشه‎‎‎برانگیز خارجی بپردازند. چیزی که اوضاع را پیچیده می‎‎‎کند این است که هر دو طرف می‎‎‎خواهند از موضع قدرت به مذاکره بپردازند. در سال 2011، شورش شیعیان در بحرین تهدیدی شد برای برهم خوردن توازن قوا در منطقه خلیج فارس و به نفع ایران، و در همان زمان ایران توانست بازارهای انرژی را با مانورهای نظامی در تنگه هرمز آشفته کند.

آمریکا توانست حضور نظامی خود در منطقه خلیج فارس را قوت بخشد. حالا با استقرار شناورهای مین‎‎‎جمع‎‎‎کن در منطقه، ایران باید پیش از هر اقدام تحریک‎‎‎آمیزی در تنگه هرمز که می‎‎‎تواند تصادفاً منجر به مداخله نظامی شود به خوبی عواقب کار را بسنجد.

* شورش‎‎‎‎ها در سوریه برای انزوای ایران ساماندهی شد

در سال 2012، شورش سنی‎‎‎ها در سوریه شدت گرفت که دلیل عمده آن افزایش ضرورت به انزواکشاندن ایران در پایگاه مدیترانه‎‎‎ای خود در خاور و شرق بود. جنبش سنی‎‎‎ها به عراق نیز رسید، جائی که پیش‎‎‎تر صحنه اعتراضات گسترده سنی‎‎‎ها علیه دولت شیعه این کشور در بغداد شده بود.

* گزینه‎‎‎های پیش روی آمریکا در برهه زمانی کنونی

در این برهه از زمان، آمریکا دو گزینه پیش رو دارد. آمریکا می‎‎‎تواند به نیروهای منطقه‎‎‎ای این امکان را دهد که خود پیش روند و به مرور زمان قدرت ایران را تضعیف کنند. گزینه دیگر این است که می‎‎‎تواند از شرایط کنونی بهره‎‎‎برداری کرده و از موضع قدرت با ایران مذاکره کند.

ایران هنوز اهرم‎‎‎هایی دارد که با آنها می‎‎‎تواند روی آمریکا اعمال فشار کند. نیروهای علوی در سوریه با حمایت ایران قدرت بیشتری برای ایستادن در مقابل مخالفان شورشی هستند. در افغانستان، ایران گزینه‎‎‎های شبه‎‎‎نظامی در اختیار دارد که می‎‎‎توانند سیاست خروج شکننده و ضعیف آمریکا را پیچیده‎‎‎تر کنند. تاکنون آمریکا در مقابل سوریه خودداری زیادی نشان داده است، چراکه نمی‎‎‎خواهد خود را درگیر جنگی دیگر در جهان اسلام کند که ایران در آنجام می‎‎‎تواند نقشی قدرتمند و مخرب داشته باشد.

* کاهش تحریم‎‎‎‎های اروپایی با مجوز آمریکا

واشنگتن برای تامین نیازهای مذاکره‎‎‎ای خود می‎‎‎تواند از اروپا بخواهد انعطاف بیشتری از خود نشان دهد. اخیراً در ماجرائی که اکثر رسانه‎‎‎ها آن را نادیده گرفتند، دادگاه عمومی اتحادیه اروپا در 20 ژانویه تحریم‎‎‎ها علیه بانک ملت را لغو کرد. این بانک یکی از بزرگ‎‎‎ترین بانک‎‎‎های تجاری در ایران است که عمدتاً در سرمایه‎‎‎گذاری در بخش حیاتی انرژی در ایران مشارکت دارد.

بانک ملت در سال 2010 براساس این اتهامات که در فعالیت‎‎‎های هسته‎‎‎ای ایران دخالت دارد تحریم شد. اما دادگاه اتحادیه اروپا حالا حکم داده که درخصوص ارتباط این بانک با برنامه هسته‎‎‎ای ایران شواهد ناکافی بوده است. بااین وجود هرچند ایران مدعی شده این بانک از سال 2010 به بعد کاملاً خصوصی‎‎‎سازی شده، اما باور اینکه این بانک هیچ ارتباط مهمی با حکومت ندارد سخت است. شایعاتی مبنی بر کاهش بیشتر تحریم‎‎‎های اروپائی نیز شنیده می‎‎‎شود.

*تهدید آمریکا و اروپا برای شرکت‎‎‎های نقض‎‎‎کننده تحریم‎‎‎ها

باتوجه به غیرممکن بودن مسدود کردن تمام مفرهای قانونی، برداشت‎‎‎ها و شناخت نقشی مهم در حمایت از تحریم‎‎‎ها ایفا می‎‎‎کند. طی دو سال گذشته آمریکا با همکاری اتحادیه اروپا به تجار، بانک‎‎‎ها و شرکت‎‎‎های بیمه در سراسر جهان هزینه تجارت با ایران را نشان داده است. هزینه این اقدام به خطر افتادن توانایی آنها برای کار در بازارهای غربی بود.

تعداد زیادی از تجار و بازرگانان از تعامل با ایران و شرکت‎‎‎های برجسته ایرانی دست برداشتند و در نتیجه این شرکت‎‎‎ها با کاهش چشم‎‎‎‎گیر درآمد مواجه شده‎‎‎اند. باتوجه به اینکه پول زیادی می‎‎‎توان در بازاری که تحت تحریم است به دست آورد، به لحاظ سیاسی حفط این فشار اقتصادی طی مدت زمانی طولانی کاری بسیار دشوار است.

هرچه تحریم‎‎‎ها بیشتر شکل تحریم تجاری به خود بگیرند، ایران با قدرت بیشتری می‎‎‎تواند در تبلیغات خود مدعی شود که تحریم‎‎‎ها به غیرنظامیان و مردم ایران آسیب رسانده‎‎‎اند. احتمال لغو تحریم‎‎‎‎های بیشتر در ماه‎‎‎های آینده می‎‎‎تواند قدرت مبارزه اقتصادی غرب علیه ایران را کاهش داده و شرکت‎‎‎های تجاری بیشتر اعتماد به نفس نقض تحریم‎‎‎ها را خواهند یافت – اما چنانچه هدف از تحریم‎‎‎ها کشاندن ایران به پای میز مذاکره بوده، این می‎‎‎تواند ریسکی باشد که دولت آمریکا تمایل دارد به عهده بگیرد.

* آمریکا اگر واقعا خواهان مذاکره و تعامل است باید تحریم‎‎‎‎ها را لغو کند

ارتباط مشخصی بین پیشنهاد اخیر آمریکا برای مذاکرات و لغو تحریم بانک ملت وجود ندارد. اما چنان‎‎‎‎چه آمریکا درباره استفاده از موضع قدرت نسبی خود برای معامله با ایران جدی باشد، انتظار می‎‎‎رود اندکی از فشار تحریم‎‎‎ها کاسته شود و احتمال می‎‎‎رود این روند از اروپا شروع شود، چراکه قانون‎‎‎‎گذاری تحریم‎‎‎ها در اروپا احتمالاً انعطاف‎‎‎‎پذیرتر از کنگره آمریکا است. آلمان، بزرگ‎‎‎‎ترین شریک تجاری ایران در اروپا، شاید در این تلاش اخیر برای مذاکرات مستقیم میان آمریکا و ایران حمایت چندانی نداشته است. از دیگر نکات قابل‎‎‎توجه اینکه «باراک اوباما» در کابینه دور دوم خود سناتور «چاک هاگل» و «جان» کری را برگزیده که هر دو صریحاً از مذاکره با ایران حمایت کرده‎‎‎اند.

* اکنون زمان مذاکره مستقیم با ایران است

ایران در حال حاضر حساس‎‎‎ترین بازیکنی است که باید به تماشای بازی‎‎‎اش نشست. ایران در داخل دچار محدودیت شده، بااین وجود حکومت این کشور هنوز از معامله با واشنگتن نومید نشده است. با مذاکره و تفاهم‎‎‎نظر با آمریکا می‎‎‎تواند از کاهش قدرت نیروهای علوی در سوریه جلوگیری کرد و جلوی شورش سنی که شاید ایران در عراق با آن مواجه شود را بگیرد، اما این امر ضرورتاً از وقوع این رخدادها جلوگیری نخواهد کرد. باتوجه به انتخابات عمومی پیش روی ایران در ماه ژوئن، جو سیاسی این کشور مناسب تحرکات «بده و بستانی» برای پیشبرد مذاکرات نخواهد بود، حداقل در کوتاه مدت این ادعا صدق می‎‎‎کند.

آمریکا ترجیح می‎‎‎دهد با دست‎‎‎‎یابی به شناخت و تفاهم با ایران از تعداد مجهولات در منطقه‎‎‎ای بی‎‎‎ثبات بکاهد. حتی اگر واشنگتن آنقدر که ایران نیاز دارد به این مذاکرات احتیاج نداشته باشد، حالا زمان خوبی است که رئیس جمهور آمریکا بار دیگر این گزینه را امتحان کند.