صحبت امام‌عسکری از پشت پرده با شیعیان برای زمینه سازی غیبت

سرویس اندیشه دینی پایگاه 598، امام يازدهم شيعيان، حضرت امام حسن عسكري (ع) در چنين روزي به دست معتمد خليفه عباسي به شهادت رسيد. از آن رو كه امام هادي (ع) و فرزند بزرگوارش امام عسكري (ع) در يك منطقه نظامي تحت نظر بني‌عباس بودند، زندگي و اقدامات آنان براي مردم و شيعيان جهان امروز اندكي ناشناخته مانده است. امام حسن عسکري(ع) در طول زندگي خود، با شش نفر از خلفاي بني عباس هم عصر بود که دوران امامت شش ساله آن حضرت (از سال 254 تا سال 260هـ.ق.) با سه خليفه عباسي (معتز، مهتدي و معتمد) مقارن و از سخت‌ترين دوره‌هاي زندگي آن امام معصوم به حساب مي‌آيد. متوکل، منتصر و مستعين دیگر خلفای عباسی هم دوره امام عسکری (ع) بودند.

به همين منظور و براي شناخت زواياي پنهان و روش سياسي امام عسكري (ع)، گفتگوی ایران با حجت‌الاسلام سيد هادي رفيعي پور (مدير موسسه پيام امام هادي(ع)) را از نظر مي‌گذرانيد.

بنی‌عباس به چه منظوری امام هادی (ع) و امام‌حسن عسکری (ع) را تحت نظر داشتند؟

ائمه اطهار همگی مورد بغض و کینه بنی‌عباس بودند به گونه‌ای که پدر امام حسن عسکری (ع) یعنی امام‌هادی(ع) به اجبار از مدینه به سامرا آمدند تا فعالیت‌های ایشان تحت نظر خاندان بنی عباس قرار گیرد. امام حسن عسکری (ع) هم که به شدت تحت‌نظر بودند به این خاطر که بنی‌عباس می‌دانست فرزندی از این خاندان متولد خواهد شد که بساط ظلم و جور را در هم می پیچد. بنابراین بنی عباس برای جلوگیری از تولد موعود بشر و تحت نظر قراردادن فعالیت‌های امام عسکری(ع)، وی را یا زندانی می‌کرد یا تحت مراقبت شدید قرار می‌داد.

امام عسکری(ع) در زمان شش خلیفه عباسي زندگی می‌کرد که حضرت را بسيار تحت فشار سياسي مي‌گذاشتند. حضرت فقط در زمان منتصر مقداری آرامش داشتند طوری که این خلیفه فدک را به حضرت برگرداند اما متوکل اوضاع بسیار بدی را بر حضرت تحمیل کرد.

این خلیفه در زمان خلافتش قبر امام حسین (ع) را خراب کرد. این موضوع نشان می‌دهد که چه رفتاری با حضرت داشتند. حکومتی كه چنين بي‌حرمتي‌اي به قبر يكي از ائمه مي‌كند، معلوم است كه با خود ائمه چه رفتاری را در پیش می‌گیرد.

در چنین شرایطی روش و بینش سیاسی حضرت چگونه بود؟

حضرت شیوه جالبی برای مبارزه با بنی‌عباس داشتند. یکی از روش‌های حضرت برای نشر اسلام و تقویت شیعه، فعاليت در قالب نظام وکالتی بود. امام وکلای خاصی داشتند که دارای اختیارات خاص از جانب امام بودند. این وکلا در واقع رابط بین مردم و امام بودند و کارهای مالی شیعیان را انجام می‌دادند. امام (ع) در شهرهای مختلفی از جمله عراق، یمن، ایران و... وکیل داشتند و از این طریق مردم را رهبری می‌کردند.

یکی از این وکلا احمد بن اسحاق بود که وظیفه رهبری مردم قم را داشتند. علاوه بر این حضرت در جلساتی که با دانشمندان و ملحدین در مجلس بزرگان یا مسجد داشتند، با استدلال و برهان مبانی علمی را تبیین و مبانی کفر و شرک را رد می‌کردند. همچنین حضرت در داخل دستگاه خلافت نیروهایی داشتند که از شیعیانی که از سوی دستگاه حکومتی مورد ظلم و تعدی قرار می‌گرفتند، حمایت می‌کردند زیرا خاندان بنی‌عباس حتی اگر احتمال می‌دادند کسی شیعه و محب اهل بیت علیهم السلام است، وی را زندانی می‌کردند.

چرا امام حسن عسکری(ع) زندانی شدن توسط بنی‌عباس را پذیرفتند و علیه آن کاری نکردند؟

امام هیچ‌گاه این امر را نپذیرفتند و از هر فرصتی برای انعکاس مظلومیت اهل بیت علیهم السلام بهره می‌گرفتند اما همانطور که گفتم شیعیان آنچنان در زمان خلافت بنی‌عباس بویژه متوکل تحت فشار بودند که نمی‌توانستند حتی به حضرت ابراز محبت کنند. طوری که هر زمان حضرت را به دستگاه فرا می‌خواندند، شیعیان بدون اینکه سربازان چیزی مطلع شوند، به حضرت سلام می‌کردند. علاوه بر اینکه دستگاه خلافت حتی اگر گمان می‌برد کسی شیعه است، وی را زندانی می‌کرد. در چنین شرایطی حضــرت نمی‌توانستند لشــكری فراهم کنند.

در واقع حضرت سعی داشتند آن چیزی که از اهل بیت و شیعیان موجود است، حفظ کنند و از آسیب‌های فرهنگی و نظامی مصون بدارند.

در این شرایط خفقان آور، تشیع در زمان حضرت چقدر توانست بسط پيدا كند؟

همانطور که گفتم، حضرت از طریق وکلای خاص خود با مردم بویژه با شیعیان ارتباط برقرار مي‌كردند و از آنها در مقابل ظلم بنی‌عباس حمایت می‌کردند. حضرت در عین حالی که در یک منطقه بسته نظامی تحت نظر بودند، اما با نوشتن نامه‌های بسیار، مسائل اعتقادی، اخلاقی، سیاسی و چگونگی برخورد با مخالفان اهل‌بیت عليهم السلام را تبیین می‌کردند طوری که شیعه نه تنها در زمان امام عسکری(ع) دچار رکود و رخوت نشد بلکه از یک رشد نسبی هم برخوردار شد.

حضرت چگونه در این شرایط فضـا را بـرای تولد حضرت مهدی(عج) آماده ‌کردند؟

درسـت اسـت که در تولد امام‌زمان(عج) مشيت الهی به این ماجرا کمک کرد طوری که حمل و تولد حضرت مخفی بود اما امام عسكري(ع) با اتخاذ یک سیاست خاص در آن خفقان و فشار سیاسی و نظامی، زمینه تولد مهدی موعود(عج) را فراهم كرد و وی را از گزند مصون داشتند و حتی امام زمان(عج) را به خواص شیعه نشان دادند. در حقیقت امام عسکری (ع) سه کار بسیار مهم و حیاتی را در طول عمر شریفشان انجام دادند، اول اینکه شیعیان را حفظ و رهبری کردند، با فعالیت‌های علمی توانستند مکتب را احیا کنند و همچنین با فعالیت‌های خود مهدویت را تقویت كردند.

حضرت چگونه زمینه مهدویت و غیبت امام زمان (عج) را فراهم کردند؟

اول اینکه با ذكر احاديث از پيامبر(ص) و امامان معصوم مردم را برای پذیرش امام آماده مي‌كردند؛ در صورتی که ایشان بیشتر از 5 سال نداشتند، البته این موضوع که امامان در زمان خردسالی به امامت می‌رسیدند مطلب چندان عجیبی برای مردم نبود به گونه‌ای که امام جواد و امام هادی علیهما السلام در خردسالي یعنی قبل از سن بلوغ امروزی به امامت رسیدند. از دیگر کارهای امام برای عادت مردم به دوران غیبت و پذیرش این موضوع، این بود که گاهی اوقات که شیعیان به ملاقات حضرت می‌آمدند، امام از پشت پرده صحبت می‌کردند تا زمینه برای غيبت امام عصر(عج) آماده شود.