بمناسبت یادواره سیامین سرداران و فرماندهان شهدای استان قم؛
گفتگو با استاد گنجی درباره روضه خوانی در منبرها(۲):
مرثیه خوانی و بیان مصیبت اهل بیت علیهم السلام، تنها یک وظیفه تبلیغی وادب دینی نیست؛ بلکه برقراری ارتباط با اهل بیت علیهم السلام و امری مقدس و عاطفی است. روضه خوانی، نباید امری سطحی پنداشته شود، بلکه باید به آن نگاهی عاشقانه و عارفانه داشت تا از طریق آن بتوان معارف دینی، مکارم اخلاقی، فضایل ائمه علیهم السلام و مناقب و مراثی آنان را به مردم رساند.
سرویس اندیشه دینی پایگاه 598/ مرثیه خوانی و بیان مصیبت اهل بیت علیهم السلام، تنها یک وظیفه تبلیغی وادب دینی نیست؛ بلکه برقراری ارتباط با اهل بیت علیهم السلام و امری مقدس و عاطفی است. روضه خوانی، نباید امری سطحی پنداشته شود، بلکه باید به آن نگاهی عاشقانه و عارفانه داشت تا از طریق آن بتوان معارف دینی، مکارم اخلاقی، فضایل ائمه علیهم السلام و مناقب و مراثی آنان را به مردم رساند. از این رو بایسته است که شخص مرثیه خوان نهایت دقت و ادب را در آن مبذول داشته و به شرایط وآداب عرفانی آن از قبیل اخلاص، صدق و راستگویی، ارتباط قلبی با اهل بیت علیهم السلام، توکل بر خدا و ... مقید باشد. در ادامه بخش دوم و پایانی گفتگوی مشروح با خطیب سرشناس و استاد حوزه علمیه قم حجت الاسلام والمسلمین حاج شیخ حسین گنجی را مشاهده می نمائید.
دیده شده در برخی برنامه های صدا و سیما برای روضه و گریه بر حافظ و گسترش آن متمرکز شده است؟ آیا این مسیر صحیح است؟
ما در درجه اول مقتل خوانی کنیم. متنها گاهی هم اشعار حافظ بسیار و زیبا و عالی و بلند است. از حافظ هم استفاده کنیم. چه مانعی دارد؟ اشعار مناسب را انتخاب کرده و بخوانیم، نه اینکه آدم به جای مقتل حافظ بخواند که این اشتباه است. ارتباطی به هم ندارد. بله اگر اشعار مناسبی را پیدا کردند و تناسب داشت اشکال و ایرادی ندارد. اما ابیات بی تناسب را بخوانند خیلی درست نیست. اشعار عمان سامانی را بخوانند. اشعار دیگران را بخوانند. اشعار آقای سازگار را کنار مقتل خوانی بخوانند و امثال این اشعار را. و ان من الشعر لحکمه. گاهی یک بیت شعر کار یک منبر را انجام می دهد و این اشعار مناسب مثل اشعار محتشم و غیره بسیار زیباست و باید خوانده شود.
آیا این حرف صحیح است که مستحب ترین کار گریه بر سیدالشهدا است؟
بله. من جواب سؤال را اینطور می دهم که در مناجات المریدین امام زین العابدین عرضه می دارد و سیدنا فی اقرب الطرق للوفود علیک. خدایا ما را در نزدیکترین راه به سوی خودت سیر بده. این نزدیک ترین طرق الی الله چیست؟ طرق الی الله به عدد انفاس خلائق است. هر نفسی اگر برای خدا باشد راه است. نفس المهموم لظلمنا تسبیح. انسان یک نفس مهمومانه برای اهل بیت بکشد و این تسبیح و تقدیس محسوب می شود. من یک وقت تحقیقاتی در این باره داشتم دیدم اقرب الطبق الی الله کربلاست. گریه بر امام حسین (ع) است. اتصال به حضرت ابی عبدالله الحسین است. چرا؟ اقرب الطرق محبت است. در میان اهل بیت محبت اباعبدالله (ع) ویژه و خاص است. اگر کسی می خواهد ره صد ساله ما را یک شبه طی کند راهش کربلا و امام حسین (ع) است. شهدای ما چگونه ره صد ساله را یک شبه طی کردند؟
کربلا جایی است که حضرت ولی عصر برای احیای آن ظهور می کند. شعار یاران حضرت یالثارات الحسین است. تمام دستورات کربلا را حضرت جهانی می کند و در سراسر جهان پیدا می کند. اقرب الطرق الی الله گریه بر سیدالشهداست. عارف بالله و عبد صالح خدا میرزا اسماعیل دولابی می گوید امام حسین (ع) در تکوین و تشریع سرعت دارد. شش ماهه بدنیا آمده است. سریع به مکه و از مکه به کربلا وارد شد. دوم تا دهم محرم همه چیز تمام شد. اما سرعت رشد آنها بسیار زیاد است. حر بن یزید ریاحی در عرض نیم ساعت، زهیر بن قین در عرض یک ملاقات و دیدار، وهب مسیحی و مادرش. دستگاه امام حسین (ع) اینگونه است. من بحث مفصلی در این رابطه در کتاب راز و رمز کربلا داشتم. سفینه الحسین اوسع و اسرع و انفذ و ایسر. کشتی امام حسین (ع) وسیع تر، سریع تر، پرقدرت تر و آسان تر است. فردای قیامت صفوفی که برای بهشتیان تشکیل می شود بیشترش برای امام حسین (ع) است.
اکثر اهالی بهشت گذرنامه‌ی حضرت دارند. مرحوم ملاهاشم در کتاب منتخب التواریخ هم این مطلب را نقل می کند. قویترین و عالیترین مستحب گریه بر سیدالشهداست. شما می گویید مستحب ولی من می گویم واجب. علامه مجلسی هم پدر و هم پسر می گوید بعدی نیست قائل به وجوب بشویم که زیارت امام حسین (ع) واجب است. از روایات هم استفاده می شود. لذا کربلای امام حسین (ع) و گریه بر امام حسین (ع) فوق استحباب است و اوجب الواجبات محسوب می شود. مکتبی که وابسته به کربلاست کربلا را مستحب نمی کند. مکتبی که منهای کربلا هیچ چیزی نیست کربلا را مستحب نمی کند. ماندگاری و بقای مکتب به کربلاست. امام حسین (ع) خون توحید و خون نبوت و خون معارف است. این معنایش این است که چون خون مایه ی حیات است امام حسین (ع) باعث توحید، نبوت و حیات است. لذا باید مافوق استحباب را برای گریه بر حضرت سیدالشهدا متصور باشیم. باید بگوییم که گرد حرم دویده ام، صفا و مروه دیده ام، هیچ کجا برای من کرببلا نمی شود.
با توجه به بیانات مقام معظم رهبری اگر بخواهیم سبک زندگی را اسلامی کنیم باید یک الگوی مناسب داشته باشیم. آیا سبک زندگی دینی در روضه ها و درس های اخلاقی از زبان منبری های ما گسترش داده شده است یا نه فقط بر بعد سوگ و گریه تاکید شده است؟
انسانهایی که به طرف خدا حرکت می کنند سه گروهند. یک گروه عابدان، خدا را بندگان می کنند، روزه می گیرند، نماز می خوانند، حج می روند. دوم گروه اهل صفاتند. صفات خوبی دارند. اهل رضا و سخاوت و گذشتند. سوم گروه شطار یعنی بی باکان. شطار به بی باکان در راه خدا می گویند. این ها عاشقند و اهل محبت. بلندترین و زیباترین کلاس را کربلا دارد. ما اگر کربلا برویم کربلا را با این دو وجه نگاه کنیم یک درس هایی از کربلا می گیریم. همت، وفا، غیرت، ایثار، تسلیم در برابر امر خدا. در زیارت قمر بنی هاشم داریم السلام علیک ایها العبد الصالح المطیع لله و لرسوله و لامیرالمؤمنین و الحسن و الحسین. تمام این درسهای بلند و زیبا در کربلاست. درس زنده باد دوست و مرده باد هرچه غیر اوست. والاترین و بلندترین درسها در کربلاست.
دوم عبرت های کربلاست. چرا کربلا بوجود آمد؟ چرا عده ای در صف یزدیان رفتند؟ دنیادوستی، بی تفاوتی، انحراف از مکتب امامت و ولایت. اگر مستمعین این مباحث را گوش کنند، گویندگان هم این مسائل را کاملاً باز کنند درس های کربلا و عبرت های کربلا شرط لازم و کافی برای ایجاد سبک زندگی حسینی در کشور است. مرحوم میرزا اسماعیل دولابی تربیت شده ی کربلاست. خودشان برای ما تعریف کردند که در برابر حرم امام حسین (ع) ایستادم. دستم را دراز کردم. عرضه داشتم آنان که خاک را به نظر کیمیا کنند آیا شود که گوشه ی چشمی به ما کنند.
می گوید یک وقت دیدم دریچه ی قلبم به عالم معنا باز شد و علومی به قلب من سرازیر شد. در طول تاریخ چه بسیار از اولیا داشتیم که به برکت کربلا و گریه ی در کربلا و بهره جستن از کربلا به مقامات عالی بلند رسیدند. من در اینجا باید به این نکته اشاره کنم که ما اگر بخواهیم به شاگردان انبیا و اولیا نمره دهیم نمره ی بیست و شاگرد اول برای اصحاب امام حسین (ع) است که حضرت فرمود: من بر از یاران خودم یاران نمی بینم. امام حسین (ع) به این مطلب شهادت می دهد. من در کتاب برترین یاران به ویژگی های یاران سیدالشهدا اشاره کرده ام. امیرالمؤمنین فرمود: این سرزمین شهادتگاه شهدا و عاشقانی است که احدی از گذشتگان و آیندگان به آنها نمی رسند. اینها برترین یارانند و این دلیل به این نکته است که کربلا انسان را به اوج می رساند. هر که می خواهد جز یاران حضرت صاحب باشد باید در کربلا بنشیند. من می گویم که بهر آزادی قدس در کربلا باید نشست. ما یک قدس در بیت المقدس داریم. یک قدس هم در دل و قلب داریم. هر کس می خواهد دلش حرم الله شود و از اشغال شیاطین نجات پیدا کند باید در کربلا قرار بگیرد.
با توجه به دهه محرم و شبهای آن که به نام یکی از شهدای کربلاست. چند نکته ای اخلاقی که در ایجاد سبک زندگی حسینی مؤثر است را بفرمائید؟
این اسامی شب ها در دهه اول محرم قرار دارد بین منبری ها، مداحان و جامعه است و این بسیار زیباست. به نظر من باید در این شب ها در هر شب نکات زیبای آن کسی که برای او روضه خوانده می می شود بیان شود. مثلاً برای حضرت علی اکبر درس منطق و اخلاق بیان کنیم. چون امام حسین (ع) فرمود اشبه الناس خلقا و خلقا و منطقا برسول الله. جایگاه خلق و منطق را بگوییم. علی اکبر در یک چنین جایگاهی بوده است. چندین ویژگی علی اکبر درباره حر بن ریاحی بحث تفکر، ادب و دوراندیش و عاقبت نگری بسیار حائز اهمیت است. حر بن یزید ریاحی آزاده بود و آزاده مرد. راجع به حبیب بن مظاهر بحث محبت و عشق ورزیدن به امام حسین (ع) مطرح شود. هر شبی که درباره شهیدی از شهدای کربلاست حالات او را بیان کنیم. تناسب های زیبایی در این زمینه وجود دارد که می تواند به مبلغین و منبرها کمک کند.
به عنوان کلام آخر اگر مطلبی را مدنظر دارید بفرمایید؟
کلام و سخن آخر بنده این است که هر که هستید و هرچه هستید از کربلا فاصله نگیرید. با کربلا رابطه ی تنگاتنگ برقرار کنید. اگر رابطه ی ما تنگاتنگ شد آلودگی های ما هم از بین می رود. یک روزی کربلا باعث رهایی ما می شود. از زیارت عاشورا فاصله نگیریم. از حضرت صاحب و از زیارت آل یاسین فاصله نگیریم. اگر در کلاس محرم بنشینیم محرم می شویم. محرم برای ما محرمیت خواهد آورد انشاءالله.
دیده شده در برخی برنامه های صدا و سیما برای روضه و گریه بر حافظ و گسترش آن متمرکز شده است؟ آیا این مسیر صحیح است؟
ما در درجه اول مقتل خوانی کنیم. متنها گاهی هم اشعار حافظ بسیار و زیبا و عالی و بلند است. از حافظ هم استفاده کنیم. چه مانعی دارد؟ اشعار مناسب را انتخاب کرده و بخوانیم، نه اینکه آدم به جای مقتل حافظ بخواند که این اشتباه است. ارتباطی به هم ندارد. بله اگر اشعار مناسبی را پیدا کردند و تناسب داشت اشکال و ایرادی ندارد. اما ابیات بی تناسب را بخوانند خیلی درست نیست. اشعار عمان سامانی را بخوانند. اشعار دیگران را بخوانند. اشعار آقای سازگار را کنار مقتل خوانی بخوانند و امثال این اشعار را. و ان من الشعر لحکمه. گاهی یک بیت شعر کار یک منبر را انجام می دهد و این اشعار مناسب مثل اشعار محتشم و غیره بسیار زیباست و باید خوانده شود.
آیا این حرف صحیح است که مستحب ترین کار گریه بر سیدالشهدا است؟
بله. من جواب سؤال را اینطور می دهم که در مناجات المریدین امام زین العابدین عرضه می دارد و سیدنا فی اقرب الطرق للوفود علیک. خدایا ما را در نزدیکترین راه به سوی خودت سیر بده. این نزدیک ترین طرق الی الله چیست؟ طرق الی الله به عدد انفاس خلائق است. هر نفسی اگر برای خدا باشد راه است. نفس المهموم لظلمنا تسبیح. انسان یک نفس مهمومانه برای اهل بیت بکشد و این تسبیح و تقدیس محسوب می شود. من یک وقت تحقیقاتی در این باره داشتم دیدم اقرب الطبق الی الله کربلاست. گریه بر امام حسین (ع) است. اتصال به حضرت ابی عبدالله الحسین است. چرا؟ اقرب الطرق محبت است. در میان اهل بیت محبت اباعبدالله (ع) ویژه و خاص است. اگر کسی می خواهد ره صد ساله ما را یک شبه طی کند راهش کربلا و امام حسین (ع) است. شهدای ما چگونه ره صد ساله را یک شبه طی کردند؟
کربلا جایی است که حضرت ولی عصر برای احیای آن ظهور می کند. شعار یاران حضرت یالثارات الحسین است. تمام دستورات کربلا را حضرت جهانی می کند و در سراسر جهان پیدا می کند. اقرب الطرق الی الله گریه بر سیدالشهداست. عارف بالله و عبد صالح خدا میرزا اسماعیل دولابی می گوید امام حسین (ع) در تکوین و تشریع سرعت دارد. شش ماهه بدنیا آمده است. سریع به مکه و از مکه به کربلا وارد شد. دوم تا دهم محرم همه چیز تمام شد. اما سرعت رشد آنها بسیار زیاد است. حر بن یزید ریاحی در عرض نیم ساعت، زهیر بن قین در عرض یک ملاقات و دیدار، وهب مسیحی و مادرش. دستگاه امام حسین (ع) اینگونه است. من بحث مفصلی در این رابطه در کتاب راز و رمز کربلا داشتم. سفینه الحسین اوسع و اسرع و انفذ و ایسر. کشتی امام حسین (ع) وسیع تر، سریع تر، پرقدرت تر و آسان تر است. فردای قیامت صفوفی که برای بهشتیان تشکیل می شود بیشترش برای امام حسین (ع) است.
اکثر اهالی بهشت گذرنامه‌ی حضرت دارند. مرحوم ملاهاشم در کتاب منتخب التواریخ هم این مطلب را نقل می کند. قویترین و عالیترین مستحب گریه بر سیدالشهداست. شما می گویید مستحب ولی من می گویم واجب. علامه مجلسی هم پدر و هم پسر می گوید بعدی نیست قائل به وجوب بشویم که زیارت امام حسین (ع) واجب است. از روایات هم استفاده می شود. لذا کربلای امام حسین (ع) و گریه بر امام حسین (ع) فوق استحباب است و اوجب الواجبات محسوب می شود. مکتبی که وابسته به کربلاست کربلا را مستحب نمی کند. مکتبی که منهای کربلا هیچ چیزی نیست کربلا را مستحب نمی کند. ماندگاری و بقای مکتب به کربلاست. امام حسین (ع) خون توحید و خون نبوت و خون معارف است. این معنایش این است که چون خون مایه ی حیات است امام حسین (ع) باعث توحید، نبوت و حیات است. لذا باید مافوق استحباب را برای گریه بر حضرت سیدالشهدا متصور باشیم. باید بگوییم که گرد حرم دویده ام، صفا و مروه دیده ام، هیچ کجا برای من کرببلا نمی شود.
با توجه به بیانات مقام معظم رهبری اگر بخواهیم سبک زندگی را اسلامی کنیم باید یک الگوی مناسب داشته باشیم. آیا سبک زندگی دینی در روضه ها و درس های اخلاقی از زبان منبری های ما گسترش داده شده است یا نه فقط بر بعد سوگ و گریه تاکید شده است؟
انسانهایی که به طرف خدا حرکت می کنند سه گروهند. یک گروه عابدان، خدا را بندگان می کنند، روزه می گیرند، نماز می خوانند، حج می روند. دوم گروه اهل صفاتند. صفات خوبی دارند. اهل رضا و سخاوت و گذشتند. سوم گروه شطار یعنی بی باکان. شطار به بی باکان در راه خدا می گویند. این ها عاشقند و اهل محبت. بلندترین و زیباترین کلاس را کربلا دارد. ما اگر کربلا برویم کربلا را با این دو وجه نگاه کنیم یک درس هایی از کربلا می گیریم. همت، وفا، غیرت، ایثار، تسلیم در برابر امر خدا. در زیارت قمر بنی هاشم داریم السلام علیک ایها العبد الصالح المطیع لله و لرسوله و لامیرالمؤمنین و الحسن و الحسین. تمام این درسهای بلند و زیبا در کربلاست. درس زنده باد دوست و مرده باد هرچه غیر اوست. والاترین و بلندترین درسها در کربلاست.
دوم عبرت های کربلاست. چرا کربلا بوجود آمد؟ چرا عده ای در صف یزدیان رفتند؟ دنیادوستی، بی تفاوتی، انحراف از مکتب امامت و ولایت. اگر مستمعین این مباحث را گوش کنند، گویندگان هم این مسائل را کاملاً باز کنند درس های کربلا و عبرت های کربلا شرط لازم و کافی برای ایجاد سبک زندگی حسینی در کشور است. مرحوم میرزا اسماعیل دولابی تربیت شده ی کربلاست. خودشان برای ما تعریف کردند که در برابر حرم امام حسین (ع) ایستادم. دستم را دراز کردم. عرضه داشتم آنان که خاک را به نظر کیمیا کنند آیا شود که گوشه ی چشمی به ما کنند.
می گوید یک وقت دیدم دریچه ی قلبم به عالم معنا باز شد و علومی به قلب من سرازیر شد. در طول تاریخ چه بسیار از اولیا داشتیم که به برکت کربلا و گریه ی در کربلا و بهره جستن از کربلا به مقامات عالی بلند رسیدند. من در اینجا باید به این نکته اشاره کنم که ما اگر بخواهیم به شاگردان انبیا و اولیا نمره دهیم نمره ی بیست و شاگرد اول برای اصحاب امام حسین (ع) است که حضرت فرمود: من بر از یاران خودم یاران نمی بینم. امام حسین (ع) به این مطلب شهادت می دهد. من در کتاب برترین یاران به ویژگی های یاران سیدالشهدا اشاره کرده ام. امیرالمؤمنین فرمود: این سرزمین شهادتگاه شهدا و عاشقانی است که احدی از گذشتگان و آیندگان به آنها نمی رسند. اینها برترین یارانند و این دلیل به این نکته است که کربلا انسان را به اوج می رساند. هر که می خواهد جز یاران حضرت صاحب باشد باید در کربلا بنشیند. من می گویم که بهر آزادی قدس در کربلا باید نشست. ما یک قدس در بیت المقدس داریم. یک قدس هم در دل و قلب داریم. هر کس می خواهد دلش حرم الله شود و از اشغال شیاطین نجات پیدا کند باید در کربلا قرار بگیرد.
با توجه به دهه محرم و شبهای آن که به نام یکی از شهدای کربلاست. چند نکته ای اخلاقی که در ایجاد سبک زندگی حسینی مؤثر است را بفرمائید؟
این اسامی شب ها در دهه اول محرم قرار دارد بین منبری ها، مداحان و جامعه است و این بسیار زیباست. به نظر من باید در این شب ها در هر شب نکات زیبای آن کسی که برای او روضه خوانده می می شود بیان شود. مثلاً برای حضرت علی اکبر درس منطق و اخلاق بیان کنیم. چون امام حسین (ع) فرمود اشبه الناس خلقا و خلقا و منطقا برسول الله. جایگاه خلق و منطق را بگوییم. علی اکبر در یک چنین جایگاهی بوده است. چندین ویژگی علی اکبر درباره حر بن ریاحی بحث تفکر، ادب و دوراندیش و عاقبت نگری بسیار حائز اهمیت است. حر بن یزید ریاحی آزاده بود و آزاده مرد. راجع به حبیب بن مظاهر بحث محبت و عشق ورزیدن به امام حسین (ع) مطرح شود. هر شبی که درباره شهیدی از شهدای کربلاست حالات او را بیان کنیم. تناسب های زیبایی در این زمینه وجود دارد که می تواند به مبلغین و منبرها کمک کند.
به عنوان کلام آخر اگر مطلبی را مدنظر دارید بفرمایید؟
کلام و سخن آخر بنده این است که هر که هستید و هرچه هستید از کربلا فاصله نگیرید. با کربلا رابطه ی تنگاتنگ برقرار کنید. اگر رابطه ی ما تنگاتنگ شد آلودگی های ما هم از بین می رود. یک روزی کربلا باعث رهایی ما می شود. از زیارت عاشورا فاصله نگیریم. از حضرت صاحب و از زیارت آل یاسین فاصله نگیریم. اگر در کلاس محرم بنشینیم محرم می شویم. محرم برای ما محرمیت خواهد آورد انشاءالله.
اخبار ویژه
از ایران تا لبنان، صدای همدلی و کمکرسانی
تحلیل استراتژیهای محور مقاومت و غرب در تنشهای منطقهای؛
نظرات بینندگان
فیلم و عکس
جدیدترین اخبار پربازدید ها
