پیش شرط‌های ۱+۵ برای مذاکره با تهران؛ «توقف، انتقال و تعطیلی»

به گزارش فارس، مرکز مطالعاتی ویلسون در مقاله‌ای به قلم «مایکل آدلرم»، پژوهشگر سیاست عمومی برنامه خاورمیانه مرکز ویلسون می‌نویسد: روسیه احتمالا پیشنهاد خواهد داد که در ازای توقف غنی سازی اورانیوم 20 درصد از شکاف ایزوتوپ «یو-235»، توسط ایران، تحریم‌های علیه این کشور، لغو گردد که البته خواسته ایران نیز همین است. از این نوع اورانیوم، برای مقاصد صلح آمیز، که به ادعای ایران تنها هدفش است، و همین‌طور برای ساخت بمب اتم نیز استفاده می‌شود. به گفته مقامات ایران، آنها از اورانیم 20 درصد برای یک راکتور تحقیقاتی که ایزوتوپ‌های پزشکی را تولید می‌کند، استفاده کرده‌اند.

* آن‌ها صرفا در ازای توقف غنی سازی اورانیوم 20 درصد، آماده لغو تحریم‌ها نیستند

اما این سطح از اورانیوم غنی سازی شده، بسیار خالص‌تر از آنی است که برای سوخت راکتور قدرت مورد استفاده قرار بگیرد و گام مهمی در مسیر غنی سازی تا مرحله ساخت سلاح هسته ای و یا اورانیوم غنی سازی شده بیش از 90 درصد، به شمار می‌رود. اما آمریکا، انگلیس، فرانسه و آلمان و متحدان آن‌ها تنها صرفا در ازای توقف غنی سازی اورانیوم 20 درصد، آماده لغو تحریم‌های خود نیستند. این تحریم‌ها که در ماه جولای شتاب داده شدند، به فروش نفت ایران آسیب زده است.

* 3 پیش شرط گروه 1+5: توقف، انتقال و تعطیلی

این گروه، که می‌توانیم به طور کلی‌ آن را غرب بنامیم، از ایران می‌خواهد تا در آغاز، به عنوان اقدامی جهت اعتماد سازی، غنی سازی 20 درصد خود را متوقف کند تا نشان دهد که به دنبال سلاح هسته‌ای نیست. سپس کار واقعی در وادار ساختن ایران در کاهش ذخایر عظیم اورانیوم تا 5 درصد غنی سازی شده خود، آغاز می‌شود. ایران ادعا می‌کند از آن به عنوان سوخت راکتور قدرت استفاده می‌کند اما آمریکا می‌ترسد از آن برای ساخت بمب‌ اتم استفاده کند.

با این وجود، احتمال دارد در صورتی که ایران از 3 پیش‌ شرط گروه، یعنی توقف غنی سازی 20 درصد، انتقال ذخیره اورانیوم غنی سازی شده 20 درصد و تعطیلی فوردو، که یک سایت تقریبا تسخیر ناپذیر است و بیشتر اورانیوم غنی سازی شده 20 درصد در آنجا تولید می‌شود، پیروی کند، هر شش عضو گروه، -از جمله روسیه و چین- امتیاز بیشتری به ایران بدهند. 

* فعلا از لغو تحریم‌های نفتی و بانک مرکزی، خبری نیست

عمل به این 3 پیش شرط، اقدامی در جهت اثبات مقاصد خوب ایران خواهد بود. ارائه امتیاز بیشتر، می‌تواند شامل تحریم‌هایی باشد که لغو آنها آسان است، مانند تحریم خرید فلزات خاص -نه تحریم‌های مهم مربوط به نفت و بانک مرکزی. یک دیپلمات غربی گفت: «اگر ما اندکی بیشتر بخواهیم، در عوض باید اندکی بیشتر نیز بدهیم؛ اما نظر ما این است که ایران را امتحان کنیم تا بدانیم آیا این کشور حاضر به معامله است، یا خیر.»

* پیشنهاد لغو تحریم‌ها می‌تواند ایران را به مذاکره ترغیب کند

سوال اینجاست که آیا این کافیست؟ آمریکا، بانفوذترین عضو این گروه، حقیقتا احساس نمی‌کند که مذاکره ایران، تاکنون جدی بوده است. بنابراین، باوجود یک دهه دیپلماسی در مورد این مسئله،‌ پیشنهاد بیشتر به ایران را هنوز زود می‌داند. البته یک دیدگاه مخالف دیگر نیز وجود دارد که می‌گوید،‌ پیشنهاد لغو تحریم‌ها می‌تواند ایران را به مذاکره ترغیب کند. اما واشنگتن هنوز محتاطانه عمل می‌کند. برای همین، ایران باید چیزی بیش از غنی سازی اورانیوم 20 درصد از ایزوتوپ «یو- 235» را بپذیرد.

* یک رویکرد مشترک در بین اعضای 1+5، از قبل شکل گرفته است

این شش کشور، موسوم به گروه 1+5، احتمالا به جای پیشنهاد لغو قابل توجه تحریم‌ها به ایران، رویکرد فزاینده و محافظه کارانه خود را ادامه دهند. بار مسئولیت بر روی ایران خواهد بود تا نشان دهند که آنها جدی هستند. فرانسه همانند آمریکا محافظه‌کار خواهد بود. انگلیس، جاه‌طلبانه‌تر برخورد خواهد کرد؛ هرچند به اندازه روسیه و چین ، پیش نخواهد رفت. اما به گفته دیپلمات‌ها،‌ این تفاوت‌ها مشکلی به شمار نمی‌آیند و یک رویکرد مشترک از قبل شکل گرفته است.

* قطع نامه‌های شورای امنیت سازمان ملل، خواستار تعلیق کل پروسه غنی سازی در هر سطحی است

اگر ذخایر بزرگتری از اورانیوم غنی سازی شده با غلظت کمتر،‌ به بخشی از این معادله تبدیل گردد، باید نظام بازرسی دقیق‌تری باشد. از نظر دیپلمات‌ها، در پایان، نظر بر این است که باید خطر گسترش سلاح هسته‌ای، کاهش پیدا کند و این شامل ذخیره اورانیوم با غلظت پایین‌تر نیز می‌شود. قطع نامه‌های شورای امنیت سازمان ملل، خواستار تعلیق کل پروسه غنی سازی در هر سطحی می‌باشد.

* اعضای گروه 1+5 منتظرند تا قدم نخست را ایران بردارد

اما بازهم، جای مانور دادن وجود دارد. اعضای گروه 1+5، ‌مایلند تا در صورت تمایل ایران به اثابت جدی بودنش، انعطاف نشان دهند. برای نمونه، اگر ایران در مذاکرات موضع خود را تغییر داده و عنوان کند که برای انجام هر کاری که در رابطه با غنی سازی اورانیوم 20 درصد از او خواسته شده‌، آماده است و در عوض خواستار چیز بیشتری است، گروه 1+5 نیز می‌تواند انعطاف بیشتری از خود نشان داده و لغو تحریم‌ها را آغاز کند. اما این کار مستلزم مذاکره است و مقامات گروه 1+5 نیز منتظرند که قدم نخست را ایران بردارد.

* اعضای گروه برای ارائه پیشنهاد به توافق نرسیده‌اند

ایران می‌خواهد بداند که پایان بازی چه خواهد بود و مسیر مذاکرات به کجا خواهد رسید و چه چیزی به دست خواهد آورد. در این مرحله، غرب نمی‌خواهد تا به ایران پیشنهادی رسمی بدهد اما، احتمالا در نشستی، به طور غیررسمی به ایران مسیر مذاکرات را نشان خواهد داد. آن‌ها می‌توانند به طور محرمانه به ایران بگویند که می‌تواند مقدار محدودی از ذخایر اورانیوم غنی سازی شده خود را نگه دارد که در هر صورت، هدف بازرسی‌های سختگیرانه و سرزده قرار خواهد گرفت.

اعضای گروه، برای ارائه چنین پیشنهادی به توافق نرسیده‌اند. آنها نگرانند که ایران برای بی‌اعتبار ساختن تلاش‌های سازمان ملل، به منظور تعلیق و یا محدودیت در غنی سازی اورانیوم، اعطای چنین امتیازی از سوی گروه را علنی کند.

* ایران در حال حاضر، نیازی به سوخت راکتور ندارد

باوجود ریسکی که این کار به همراه دارد، گروه 5 به علاوه یک باید امتیاز بیشتری ارائه کند. گفت‌و‌گوها باید به سرعت به سمت ذخایر بزرگ‌تر اورانیوم با غنای کمتر پیش ‌برود. ایران باید با افزایش بازرسی‌ها،‌ دادن اطلاعات زودهنگام از تاسیسات هسته‌ای در دست ساخت خود و برابرسازی اورانیوم غنی سازی شده با اورانیوم مورد نیاز، موافقت کند. در حال حاضر، نیازی به سوخت راکتور ندارد. زیرا برای نمونه، یکی از تاسیسات هسته‌ای آن در بوشهر، که توسط روس‌ها ساخته شده است،‌ از منبع سوختی که روسیه آن را فراهم می‌کند، استفاده می‌کند.

* تا زمانی که ایران شروع به کاهش تولید اورانیوم با غنای پایین نکند، خبری از لغو تحریم‌ها نخواهد بود

اگر ایران نداند که در پایان ماجرا چه اتفاق خواهد افتاد، ‌تمایلی به آغاز روند مذاکرات جدی، از خود نشان نخواهد داد و مذاکرات جدید، با شکست مواجه خواهند شد. درواقع آنها می‌توانند بگویند، بسیار خوب، شما پذیرفتید تا ما مقداری اورانیوم غنی سازی شده نگه داریم، شما به طور چشمگیری موافقت کردید که ما حق غنی سازی داریم؛ پس در مورد چه چیزی مذاکره می‌کنیم؟ اما نشان دادن چشم انداز به ایران، نباید به معنای پایان مذاکرات باشد. گام‌های زیادی باید برای رسیدن به آن، برداشته شود. برای نمونه، می‌توان به ایران گفت که تا زمانی که آنها شروع به کاهش تولید اورانیوم با غنای پایین نکنند، خبری از لغو تحریم‌ها نخواهد بود.

* انطباق تولید با نیازهای واقعی

هنگامی که تولید آن متوقف شد، و احتمالا به خارج از کشور منتقل گردید، منطق دیگری حاکی از انطباق تولید با نیاز‌های واقعی برنامه اتمی ایران، حاکم خواهد شد و این مسئله،‌ نگرانی‌های مربوط به تولید سلاح هسته‌ای توسط ایران را کاهش می‌دهد. این مهم است که توپ را به زمین ایران بیاندازیم تا پیشنهادی به آنها ارائه دهیم که نتوانند و یا نباید از قبول آن خودداری کنند.

در حال حاضر، نتیجه محتمل این است که آمریکا و شرکای مذاکره کننده آن، پیشنهاد فعلی را ارائه خواهند داد و منتظر خواهند ماند که ببینند آیا ایران آماده آغاز روند مذاکرات واقعی است یا خیر. انتظار چندانی نمی‌رود که پایان ماجرا در راه باشد.