آیین های عاشورایی ثبت ملی می‌شوند

به گزارش 598، آتوسا مومنی، مدیر کل دفتر ثبت، حفظ و احیای آثار تاریخی، طبیعی و معنوی سازمان میراث و گردشگری - در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به تائید کمیته‌ی تخصصی 160 پرونده‌ی میراث معنوی با محوریت آیین‌های عاشورایی از میان 200 پرونده‌ی ارسال شده به کمیته‌ی بررسی، ادامه داد: در ششمین اجلاس سیاست‌گذاری ثبت آثار معنوی که شامگاه گذشته در محمودآباد استان مازندران پایان یافت، از این میان 140 پرونده با تائید نهایی کارشناسان در فهرست میراث معنوی به ثبت رسیدند، همچنین 18 پرونده رد شد و دو پرونده نیز به صورت مشروط در این فهرست ثبت شدند تا کارشناسان در دو ماه آینده نواقص آن‌ها را تکمیل کنند.

وی اجلاس سیاست‌گذاری ثبت آثار معنوی با محوریت آئین‌های عاشورائی را بسیار تخصصی دانست و اظهار کرد: همه ی پرونده‌ها زیر ذره‌بین قرارداده شدند و در آن به یک وحدت رویه رسیدیم و هیچ چیزی از نظر دور نماند، همچنین همه‌ی پرونده‌ها با دقت تطبیق داده و مقایسه شدند، چون ضعف و نقاط قوت به خوبی مشخص بود.

او با اشاره به ثبت برخی از آیین‌های مطرح شده در این اجلاس در فهرست میراث ملی کشور در اجلاس‌های گذشته‌ی میراث فرهنگی، مانند آئین تعزیه و سینه‌زنی‌های خاص گفت: این‌گونه آیین‌ها که در 43 آیتم ثبت شده بودند، زیرمجموعه‌ی تعزیه قرار داده شده و یک شماره‌ی فرعی گرفتند تا بعدا از آنها بتوان در مباحث پژوهشی استفاده کرد.

وی با اشاره به این‌که در این اجلاس یکسری آیین‌های کهن ناشناخته مربوط به ایام محرم نیز در فهرست میراث معنوی کشور ثبت شدند،افزود: در این میان آیین‌هایی نیز بودند که فقط به مدیریت و مشارکت زنان در برگزاری این‌گونه آئین‌ها مربوط می‌شد. از گذشته معمولا در زمان برگزاری مراسم‌های عاشورایی حضور زنان را به عنوان مشایعت‌کننده‌ی فرزندان یا همسرانشان می‌بینیم ولی در جایی مانند یاسوج، قزوین، یزد و حتا تهران حضور زنان به طور جداگانه و کاملا مشخص معرفی می‌شود.

او میراث معنوی را حوزه‌ای بدون مرز دانست و گفت: از نظر کنوانسیون‌های جهانی، امکان ثبت و حضور این‌گونه آیین‌ها در هر نقطه از دنیا وجود دارد چون آنها به پویایی خود ادامه داده‌اند و به دیگر نقاط دنیا رسیده‌اند، به همین دلیل میان هیچ یک از آیین‌های عاشورایی نمی‌توانیم تمایزی قایل شویم یا یکی را بر دیگری ارجح بدانیم.

مدیر کل دفتر ثبت، حفظ و احیای آثار تاریخی، طبیعی و معنوی در پاسخ به این پرسش که چرا آیینی مانند «نخل‌گردانی» یا «علم‌گردانی» توسط چندین استان ارائه شده و همه‌ی انها به طور جداگانه در فهرست میراث معنوی به ثبت رسیده‌اند، گفت: در یک منطقه علم، به در خانه سادات برده می‌شود و در منطقه دیگر آن را به خانه‌ی فقرا می‌برند. نوع برگزاری این مراسم‌ها متفاوت است. از سوی دیگر، ما به دنبال این هستیم تا در برگزاری این همایش‌ها و در کنار ثبت این گونه آیین‌ها تهیه و تدوین دایره‌المعارفی از آیین‌های عاشورایی را دنبال کنیم، بنابراین شناخت حتی تفاوت‌های کم نیز در این زمینه بسیار ضرورت دارد.

وی اضافه کرد: زمانی یک میراث پویا و زنده است که وارد خون و رگ مردم شده باشد اما وقتی یک میراث در میان مردم بیگانه است، باید تلاش مضاعفی برای جلوگیری در از بین رفتن آن فرهنگ داشت؛ ولی خوشبختانه فرهنگ عاشورایی در ایران با روح مردم سروکار دارد و ما مشکل جدی در زمینه‌ی نابودی و مجهول بودن آن نداریم. هر چند برخی آیین‌ها مانند استفاده از سنج و دمام رو به زوال هستند که باید برای حفاظت از آن‌ها تلاش کنیم.

مومنی با اشاره به ثبت آیین «عزاداری تکیه‌ی نیاوران» در فهرست میراث در خطر، گفت: سال گذشته بنا به دلایلی دو تن از بانیان این تکیه موفق به برگزاری مراسم خاص خود نشدند. به همین دلیل، امسال این آیین را در فهرست میراث در خطر قرار دادیم تا اداره کل میراث و گردشگری استان تهران تلاش خود را برای برپایی مستمر این آیین داشته باشد.

اوهمچنین درباره‌ی زمان برگزاری اجلاس بعدی سیاست‌گذاری ثبت آثار معنوی اظهار کرد: آن ماه آینده در استان سمنان و در همه‌ی حوزه‌های این مقوله برگزار می‌شود. قبل از آن نیز یک کارگاه آموزشی با هدف آشنا کردن کارشناسان ثبت با استانداردهای بین‌المللی و دستورالعمل‌های یونسکو برگزار می شود تا برای جهانی شدن این گونه آیین‌ها احتیاجی به دوباره‌کاری نباشد.