بازخواني بيانات مقام معظم رهبري درباره نقش مداحان

به گزارش خبرنگار باشگاه خبري فارس «توانا» از اولِ تاريخ تشيع تا امروز، عنصر محبت يك اصل اساسى در جريان تشيع البته عاطفه‌ متكى به منطق، حقيقت و نه عاطفه‌ پوچ بوده است.
بر همين اساس است كه اجر رسالت در كتاب وحي تنها در گرو محبت و مودت محقق مي‌شود قُل لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى ) و در مقابل اين جريان مبارك، خدشه‌دار كردن اين محبت به هر شكل و به هر صورتى، خيانت به جريان عظيم محبت اهل‌بيت (ع) است.

*با وجود فقهاي بزرگ، حضرت صادق (ع) سيدحميرى را مورد محبت قرار مي‌دهد

دوستداران اهل‌بيت (ع) در نگاه اول از طريق وعظ خطيبان و معرفتي كه آنها در جهان تشييع ايجاد كردند با سرچشمه‌هاي محبت اهل بيت (ع) آشنا شدند؛ ولي بايد اذعان داشت كه عمق الطاف محبت اين خاندان را چيزي جز نغمه‌هاي دلنشين سرسپردگان اين آستان نتوانسته است بيان كند‌.

اثبات اين معرفت در رفتار ائمه بزرگوار ما نيز قابل مشاهده است. در دوران ائمه اطهار (ع) محدثين، شاگردان آگاه و فقهاى بزرگي در خدمت امام صادق (ع)، امام باقر (ع) و ائمه ديگر شرف حضور داشتند و معارف، احكام، شرايع، اخلاقيات را نقل مي‌كردند؛ اما در كنار همه‌ اينها، وقتى انسان با دقت به تاريخ مي‌نگرد، در مي‌يابد كه امثال زراره و محمدبن‌مسلم و بزرگانى از اين قبيل در دستگاه ائمه (ع) حضور دارند؛ اما امام رضا (ع) دعبل را مي‌نوازد، امام صادق (ع) سيد حميرى را مورد توجه و محبت قرار مي‌دهد.

طبق نظر مقام معظم رهبري «اين به خاطر اين است كه آن جنبه‌ ارتباط عاطفى و محبت‌آميز در شعر شاعران، مدح مداحان و ذكر ذاكران، به نحو اتمّ و اوفى‌ وجود دارد، اما در ديگر جاها وجود ندارد يا اگر هست، ضعيف است. شعر، مدح، ذكر، اين نقش را در تاريخ تشيع دارد».

*گاهي يك بيت شعر تاثيرگذارتر از يك ساعت بحث مستدل است

در باب مداحى و مداحان، مطالب زيادي توسط بزرگان دين مطرح شده كه نشان مي‌دهد در بقاى تشيع، در حفظ ايمان و معرفت شيعى و پيروى از اهل‌بيت (ع) نقش‌ مداحي، نقش بسيار تاثيرگذاري است.
مقام معظم رهبري در خطاب به مداحان فرمودند «گاهى يك بيت شعرى كه شما مي‌خوانيد از يك ساعت بحث مستدل يك گوينده‌ ماهر تأثيرش در دل‌ها بيشتر است. خوب، اين خيلى ظرفيت بزرگى است. از اين ظرفيت بايد خوب استفاده كرد. مي‌توان با اين امكان، با اين ظرفيت عظيم، معارف اهل‌بيت (ع) را به كمك جنبه‌هاى عاطفى تا اعماق دل مردمِ چهارگوشه‌ اين كشور برد و آن را تعميق بخشيد. اين چيز كمى نيست».


*شما به مداح به چشم يك معلم نگاه كنيد

دشمنان اسلام از زمانيكه كه نواي حكومت علوي در نظام مقدس جمهوري اسلامي ايران طنين‌انداز شد، براي خاموش كردن نور حق كمر همت بستند تا نگذارند، معارف ناب تشييع عالم‌گير شود و بر همين اساس از هر ابزاري كه تصور مي‌شد؛ كمك گرفتند تا نواي «اشهد ان اميرالمومنين» را از منارهاي مساجد اين مملكت بگيرند.

دشمنان اسلام به درستي دريافتند كه گسترش معارف اسلامى، معنوى و انقلابى و پراكندن بذر محبت اهل‌بيت (ع) در دل و روح انسان‌ها بلاي جان فرهنگ استكبار است و جرياني كه مي‌تواند دل‌هاي مخالفان فرهنگ اهل‌بيت (ع) را خون كند ترويج اسلام ناب محمدي در سرتاسر جهان است.
از اين رو همه ما وظيفه داريم در راستاي گسترش معارف اهل بيت (ع) تمام تلاش خود را انجام دهيم اما در اين راه وظيفه مداحان بسيار چشم‌گيرتر است.

در اين زمينه حضرت آيت‌الله خامنه‌اي فرمودند «با اين چشم به حرفه‌ مداحى نگاه كنيد. وقتى آنجا مى‌ايستيد براى خواندن، احساس كنيد كه به عنوان يك مبلّغ دين، به عنوان يك پيام‌آور حقائق دينى، در اثرگذارترين شكل، آنجا ايستاده‌ايد. اگر اين احساس وجود داشت، آن وقت انتخاب شعر محدوديت پيدا مي‌كند، كيفيت ادا محدوديت پيدا مي‌كند، انسان‌هايى كه مي‌خواهند اين مسئوليت را انجام دهند، محدوديت پيدا مي‌كنند؛ چاره‌اى هم نيست. اين كار را خود شما بايد انجام دهيد؛ كار خود مداح است.
امروز اگر چنانچه بپرسند: «آقا حرفه‌ مداحى به چى احتياج دارد؟ يكى مي‌خواهد مداح شود، از امروز شروع كند، چه چيزى نياز دارد؟»، دو يا سه چيز را مي‌شماريد؛ مي‌گوييد بايد صدايش خوب باشد، حافظه‌ خوبى داشته باشد، بتواند شعر ياد بگيرد؛ البته روح هم داشته باشد. انسانى با داشتن حافظه‌ خوب و صداى خوش، مي‌تواند مداح شود، به نظر ما اين كافى نيست. شما به مداح به چشم يك معلم نگاه كنيد كه مي‌خواهد چيزى را به مستمع خود تعليم بدهد. همه‌ شماها اين صلاحيت را داريد. هيچ كس را از اين دائره نبايد بيرون كرد. هر كه شوق اين كار را دارد، بسم‌اللَّه، خيلى خوب است؛ اما صلاحيتش را در خودش به وجود بياورد.

شعرى كه مي‌خوانيد، شعر معرفت و آموزنده باشد. فرض بفرماييد فاطمه‌ى زهرا (س) را كه مي‌خواهيد معرفى كنيد، آنچنان معرفى كنيد كه يك انسان مسلمان، يك زن مسلمان، يك جوان مسلمان از آن زندگى درس بگيرد؛ در دل خود نسبت به آن مجسمه‌ قداست ، طهارت ،حكمت، معنويت و جهاد، احساس خشوع و خضوع و وابستگى كند.

اين، طبيعت انسان است. ما انسان‌ها تابع و متمايل به كماليم. اگر بتوانيم كمال را در خودمان ايجاد كنيم، مي‌كنيم؛ اگر نه، آن كسى كه صاحب كمال است، به طور طبيعى انسان به او گرايش دارد. اين كمال را در فاطمه‌ى زهرا (س)، در اميرالمؤمنين (ع)، در ائمه‌ى اطهار (ع) براى شنونده تشريح كنيم و شنونده‌ ما در قالب شعر، در قالب كلام موزون، و به خصوص در قالب صداى خوش و آهنگ درست و خوب، اين معرفت را مثل آب زلالى كه مي‌نوشد، بنوشد و به همه‌ اجزاى بدن او برسد.
اين كار از خيلى گويندگان، هنرمندان و معلمان بر نمي‌آيد اما از شما برمى‌آيد، اگر اين كار را انجام دهيد».


*مداح چشمه‌ى شعر شاعر به جوش مي‌آورد

يكي از احتياجات نسل امروز كسب معارف و اخلاقيات است تا با اميد ، نشاط ،‌خوشبينى به آينده، با ايمان به خدا، با پيوستگى قلبى به اهل‌بيت بار بيايد.
نسل جوان امروز بايد افتخار كند به اينكه متعلق به ايران اسلامى است، به وجود امام، جمهورى اسلامى، دين، مذهب و به پيروى از اهل‌بيت (ع) افتخار كند. ما امروز به جوانى احتياج داريم كه بداند سرنوشت خود و جامعه‌اش وابسته‌ به كار و تلاش اوست.
در حقيقت جوان امروز بايد اهل تلاش ، كار ، جديت و پيگيرى باشد و اهل تنبلى ، وادادگى و لااباليگرى نباشد و به قول مقام معظم رهبري «اين تربيت‌ها در هيئت‌هاي مذهبي با شعري كه اين معانى را تزريق مي‌كند عملي مي‌شود زيرا بهترين نحوه‌ بيان هم بيان غيرمستقيم است».

مقام معظم رهبري در رابطه با اين موضوع كه معارف اهل‌بيت (ع) را در قالب شعر خوب ترويج كنيد، به مداحان فرمودند: « امروز بحمداللَّه شعراى خوب، گويندگان خوش‌سليقه در بيان، در ابراز حقائق و به نظم كشيدن اين حقائق به وسيله‌ى شعر، داريم؛ اينها را بگرديد پيدا كنيد. شما كه مداحيد، وقتى طالب شعر باشيد، چشمه‌ى شعر شاعر به جوش مى‌آيد. شما كه طالب شديد، او شعر مي‌گويد. وقتى شعرش به وسيله‌ى شما خوانده شد، انگيزه‌ او براى شعر گفتن چند برابر مي‌شود؛ يك هم‌افزائى به وجود مى‌آيد؛ او به شما كمك مي‌كند، شما به او كمك مي‌كنيد».

*داستان مرثيه خواني مرحوم ركن الواعظين از زبان مقام معظم رهبري

يكي از شرايط مرثيه‌خواني پايندي به صدق واقعه است و براي گرياندن مستمعين نبايد از هر سخن بي‌اساسي استفاده كرد بلكه سوزندان قلب محبان اهل‌بيت (ع) به وسيله هنرنمايي در كيفيت بيان واقعه توسط مداحان بايد تأمين شود و چه زيبا رهبر انقلاب فرمودند: «اشك گرفتن از مردم كه هدف نيست؛ هدف، آميختن اين دلِ اشك‌آلود كه اشك را به چشم مي‌رساند و چشم را اشكبار مي‌كند به معارف زلال است؛ البته با هنرنمائى».
حضرت آيت‌الله خامنه‌اي در سالروز ولادت حضرت زهرا (س) داستاني نقل كردند كه مطرح كردن آن خالي از لطف نيست.
ايشان فرمودند «ما در مشهد يك منبرىِ معروفى داشتيم، خدا او را رحمت كند، مال پنجاه سال قبل است؛ مرحوم ركن الواعظين. او منبر مي‌رفت و مردم پاى منبر روضه‌خوانى او مثل ابر بهار گريه مي‌كردند؛ در حاليكه خودش هم بارها مي‌گفت من اسم نيزه و خنجر نمى‌آورم. واقعاً هم نمى‌آورد؛ بنده ده‌ها منبر از او ديده بودم. حادثه را آنچنان هنرمندانه تصوير مي‌كرد كه مجلس را منقلب مي‌ساخت؛ بدون اينكه بگويد «كشتند»، بدون اينكه بگويد «تير زدند»، بدون اينكه بگويد «شمشير چنين زدند» يا «خنجر چنين زدند»؛ اينها را نمي‌گفت. مي‌توان با شيوه‌هاى هنرمندانه، روضه‌خوانى خوب كرد و گرياند.
البته اين را هم به شما عرض كنم؛ اينكه آقايان مداح‌ها، و سابق‌ها روضه‌خوانها كه ما حالا كمتر توفيق پيدا مي‌كنيم ببينيم، اما در مواردى از افاضات مداح‌ها مستفيض مي‌شويم، اصرار مي‌كنند كه بلند گريه كنيد، لزومى ندارد؛ خوب، آرام گريه كنيد.
وقتى مي‌خواهند سينه بزنند، اصرار بر اينكه «صدا، صداى اين جمعيت نيست»؛ يا وقتى مردم مي‌خواهند صلوات بفرستند، اصرار بر اينكه «صلوات، صلوات اين جمعيت نيست».
شما بخواهيد مردم صلوات بفرستند، ولو توى دلشان. گرم شدن مجلس به اين شيوه‌ها، اصل نيست؛ كارى كنيد كه دل‌هاى مستمع را در اختيار بگيريد. دل مستمع وقتى در اختيار شما آمد، مقصود حاصل است؛ اگر آهسته هم گريه كند، باز مقصود حاصل است؛ اگر به شما توجه كرد، باز مقصود حاصل است.

*ورود سبك‌هاي حرام در عرصه‌ مداحى حرمتش را دو برابر مي‌كند

جان كلام اين است كه كار مداحى كار بزرگ و مهمى است زيرا مقام معظم رهبري فرمودند «مي‌تواند مصداق درشت و برجسته‌اى باشد از مجاهدت فى‌سبيل‌اللَّه. اينكه مي‌گوييد ما حاضريم در ميدان حضور داشته باشيم، اين براى هر كسى يك جور حضور است. يك روز انسان توى ميدان جنگ ظاهرى است، يك وقت انسان در ميدان پيكار با دشمنانى است كه در جنگ‌هاى فرهنگى و جنگ‌هاى نرم وارد مبارزه شده‌اند؛ اين يك جور ديگر پيكار است؛ اقتضاى خودش را دارد. در كار شما مداحان، در ميدان بودن و مجاهدت كردن، يعنى ارائه‌ى سخن اثرگذار و بيان هدايتگر براى دل‌ها؛ البته با شيوه‌هاى هنرمندانه. حالا شيوه‌ى هنرمندانه هم كه عرض مي‌كنيم، خوب، صداى خوش كه الحمدللَّه همه‌تان داريد؛ آهنگ‌هاى متعارفى هم هست. البته بعضى از آهنگ‌هايي هم كه انسان گوشه و كنار مي‌شنود يا به گوش انسان مي‌رسد، آهنگ‌هاى مناسبى نيست؛ حالا گيرم كه چهار نفر را هم جذب كند. نه، آهنگ بايد سنگين، متين و متناسب با محتوائى باشد كه شما داريد عرضه مي‌كنيد؛ خداى نكرده به سمت آهنگ‌هاى حرام و آهنگ‌هايى كه گناه است، سوق پيدا نكند. اين هم خيلى نكته‌ اساسى و مهمى است. هر شعرى، هر تصنيفى، هر ترانه و آهنگى كه خوانده شد، قابل تقليد نيست. چيزهائى هست كه خودش فى نفسه حرام است؛ اگر چنانچه وارد عرصه‌ مداحى و بيان حقيقت و بيان خدا و پيغمبر شد، آن وقت حرمتش دو برابر خواهد شد.
بنابراين آهنگ هنرمندانه و خوب و متناسب و شعر خوب و صداى خوش و شايد از همه بالاتر دل پاك و مطهر و بااخلاص مداح محترم، لازم و مهم است».