دلایل فنی الزام دولت به گرانی 145درصدی سوخت در فاز دوم هدفمندی

محمدحسین ادیب در گفت وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس اظهارداشت: براساس قانون هدفمند کردن یارانه، یارانه انرژی باید طی 3سال حذف می شد، اما براساس مصوبه جدید مجلس مشروط بر اینکه قیمت نفت به حدود 80 دلار کاهش یابد، در عمل یارانه ها طی دوسال حذف می شود. اما از منظر قانونی نظر به اینکه همچنان قیمت نفت در بازارهای جهانی بالای 100 دلار است، تخلفی از قانون هدفمند کردن به لحاظ زمان حذف یارانه ها صورت نگرفته است.

وی در خصوص سرعت بیشتر کاهش یارانه گفت: تا زمانی که قانون هدفمند کردن یارانه در دستور کار قرار داد، انتظارات تورمی در جامعه بسیار بالاست و طولانی شدن زمان اجرای آن به تشدید انتظارات تورمی می انجامد.

• هر اندازه زمان اجرای کاهش یارانه طولانی تر، ظهور آثار مثبت دیرتر

این اقتصاددان اضافه کرد: یکی از عوامل اصلی تورم سنگین سال 90،  تشدید انتظارات تورمی همزمان با اجرای هدفمند کردن یارانه بود. در عین حال در همه دنیا اینگونه بوده که آثار منفی حذف یارانه ها در ابتدا ظاهر می شود و آثار مثبت آن در مرحله دوم. هر اندازه زمان اجرای پروسه کاهش یارانه طولانی تر باشد، آثار مثبت دیرتر ظاهر می شود. به هر سو، از سال 1368 تاکنون پروسه کاهش یارانه انرژی در دستور کار قرار گرفته و هر زمان به دلیلی بعد از برداشتن چند گام،  نیمه کاره رها شده است.

• طولانی شدن زمان اجرای کاهش یارانه، افزایش نرخ ارز را در پی دارد

عضو هیأت علمی دانشگاه اصفهان گفت: اجرای شوک درمانی حذف یارانه ها واجد و حاوی آثار ضد تورمی گسترده ای است. مهمترین راهکار برای مهار تورم در ایران در اصطلاح اقتصاد کلان، سرکوب انتظارات تورمی است. طولانی شدن زمان اجرا به افزایش نرخ ارز می انجامد.

• تفاوت درآمد ناشی از فروش حاملهای انرژی با درآمد سازمان هدفمند کردن یارانه

ادیب در خصوص اجرای فاز 2 هدفمندی یارانه اظهارداشت: درآمد سازمان هدفمندکردن یارانه در سال 90 حدود 21هزار میلیارد تومان بوده و مجلس در بودجه سال 91 مصوب کرده است که درآمد سازمان هدفمند کردن از محل فروش حاملهای انرژی به 66هزار میلیارد تومان افزایش یابد.

وی افزود: درآمد ناشی از فروش حاملهای انرژی با درآمد سازمان هدفمند کردن یارانه متفاوت است. به گزارش وزارت اقتصاد و دارایی حدود یک سوم درآمد فروش حاملهای انرژی به این شرکتها واگذار می شود. به عبارت دیگر درآمد ناشی از فروش حاملهای انرژی 31هزار میلیارد تومان است که دو سوم آن به سازمان هدفمند کردن یارانه پرداخت می شود.

• یارانه بیشتری حذف می شود

این اقتصاددان اضافه کرد: مصوبه مجلس ناظر به افزایش 21هزار میلیارد تومان درآمد سازمان هدفمند کردن یارانه به 66هزار میلیارد تومان است و نه اینکه افزایش 31 هزار میلیارد تومان به 66 هزار میلیارد تومان. به عبارت صریحتر، یارانه انرژی بیشتری حذف می شود.

ادیب در ادامه گفت: مصوبه مجلس ناظر به سال 1391 است و حدود 2ماه از سال سپری شده است. لذا 66 هزار میلیارد تومان باید در طی 10 ماه حاصل شود. به عبارت صریحتر، یارانه بیشتری حذف خواهد شد.

• حذف همه یارانه انرژی با مصوبه مجلس

وی افزود: تحصیل 45هزار میلیارد تومان درآمد به معنای افزایش نرخ موثر حاملهای انرژی به میزان 145 درصد است که البته باید طی 12ماه حاصل شود. اما کسب آن طی 10 ماه به منزله افزایش بیش از 145درصد است و افزایش بیش از 145درصدی قیمتهای حامل انرژی به کاهش قابل ملاحظه مصرف منجر می شود. اگر کاهش مصرف حداقل 30درصد باشد، هدفگذاری تحصیل 45 هزار میلیارد تومان درآمد طی 10ماه از 70 درصد مصرف سال گذشته است که در این حالت اگر قیمت نفت به حدود 80 دلار کاهش یابد، در واقع همه یارانه انرژی با مصوبه مجلس حذف می شود.

ادیب گفت: ادعای دولت در خصوص کسب 130 هزار میلیارد تومان درآمد برای سازمان هدفمند کردن یارانه به سبب عدم اشراف مجلس به ارقام مربوط به محاسبه یارانه ها غیرواقعی بوده است. به زبان دیگر، کاهش قیمت نفت به 80 دلار و کاهش 30 درصدی مصرف و کسب 66 هزار میلیارد تومان درآمد برای سازمان هدفمند کردن یارانه، به منزله حذف کامل یارانه ها خواهد بود.

وی افزود: مجلس به دلیل عدم اشراف کارشناسی به کل یارانه ها دارای این تصور شده که در واقع با این مصوبه همچنان یک دوم یارانه ها باقی مانده است.

• اثبات ادعا

ادیب در برابر این سئوال که شما ادعای خود را چگونه اثبات می کنید و میزان یارانه به دقت چه میزان است؟ اظهارداشت: روزانه 59 میلیون لیتر بنزین در کشور مصرف می شود که 45 میلیون لیتر آن سهمیه ای و  15 میلیون و 400 هزار لیتر آن  آزاد است که نزدیک به 5 میلیون لیتر آن وارداتی است. روزانه 3 و نیم میلیون لیتر در روز در کشور سوخت جت مصرف می شود و تولید نفت سفید 14 میلیون و 780 هزار لیتر، صادرات 400 هزار لیتر و مصرف داخلی 13 میلیون و 400 هزار لیتر است.

وی در مورد نفت کوره گفت: روزانه 76 میلیون و 500 هزار لیتر نفت کوره تولید می شود که صادرات 31 میلیون لیتر ، بانکرینگ (سوخت رسانی به کشتی ها) 6میلیون لیتر ، نیروگاهها 28 میلیون و 600 هزار لیتر و سایر مصارف 10 میلیون و 900 هزار لیتر است.

ادیب در خصوص گازوئیل اظهارداشت: روزانه 95 میلیون و 900 هزار لیتر گازوئیل تولید می شود که 2 میلیون  و 400 هزار لیتر آن صادر، 10 میلیون لیتر در بخش کشاورزی، 3 میلیون لیتر در صنعت، 32 میلیون لیتر به وسایل نقلیه، 19 میلیون لیتر به نیروگاهها و 29 میلیون لیتر به صورت آزاد فروخته می شود.

وی در خصوص خوراک نفتی افزود: روزانه 14 میلیون لیتر خوراک نفتی توزیع می شود که درآمد آن به سازمان هدفمند کردن یارانه پرداخت نمی شود. اما روزانه 9 میلیون و 200 هزار لیتر گاز مایع تولید می شود که در کنار 2میلیون لیتر واردات حدود 11 میلیون لیتر مصرف داخلی را تأمین می کند.

ادیب افزود: روزانه 274 میلیون لیتر نفت خام تحویل پالایشگاهها می شود که 43 میلیون و 400هزار لیتر آن صادر و 231 میلیون لیتر آن در داخل مصرف می شود و البته روزانه 6میلیون و 900 هزار لیتر نیز واردات فرآورده های نفتی وجود دارد.

وی اضافه کرد: اختلاف آماری کوچکی که بین ارقام وجود دارد به سبب هدر رفتن انرژی در پالایشگاه و هدر رفت انرژی از پالایشگاهها تا مکانهای مصرف و مربوط به گرد کردن ارقام است.

ادیب در ادامه گفت: بابت بنزین سهمیه ای به ازای یک لیتر 400 تومان، سالانه 6هزار و 570 میلیارد تومان، بنزین آزاد به ازای یک لیتر 700 تومان 2هزار و 682 میلیارد تومان، سوخت جت به ازای یک لیتر 400 تومان 511 میلیارد تومان، نفت سفید به ازای یک لیتر 100 تومان 482 میلیارد تومان، نفت کوره بدون احتساب نیروگاهها به ازای یک لیتر 200 تومان 766 میلیارد تومان، نفت کوره نیروگاهها به ازای یک لیتر 80 تومان 615 میلیارد تومان، گازوئیل بدون احتساب نیروگاهها به صورت آزاد به ازای یک لیتر 350 تومان 3هزار و 704 میلیارد تومان ، گازوئیل 150 تومانی 2هزار و 480 میلیارد تومان، گازوئیل نیروگاهها به ازای یک لیتر 80 تومان 552 میلیارد تومان و مجموعاً 20هزار و 41 میلیارد تومان از محل فروش فرآورده های نفتی در داخل درآمد ایجاد می شود.

وی در خصوص درآمد فروش گاز در کشور گفت: نیروگاهها سالانه 44 و نیم میلیارد متر مکعب گاز مصرف می کند که به ازای یک متر مکعب 80 تومان 3560 میلیارد تومان برای شرکت ملی گاز درامد ایجاد می شود. صنایع عمده نیز به ازای 26 میلیارد و 900 میلیون لیتر و یک متر مکعب 70 تومان 1883 میلیارد تومان درآمد ایجاد می شود. مصارف گاز خانگی، تجاری و صنعتی غیرعمده نیز، سالانه نزدیک به 79 میلیارد متر مکعب است که به ازای یک متر مکعب 70تومان 5هزار و 558 میلیارد تومان درآمد ایجاد می کند و  در مجموعه 150 میلیارد متر مکعب، گاز در کشور مصرف می شود که 11هزار میلیارد تومان درآمد فروش آن است.

وی اضافه کرد: در مجموع بابت فروش فرآورده های نفتی 20هزار و 41 میلیارد تومان، فروش گاز 11 هزار میلیارد تومان و مجموعاً 31 هزار و 41 میلیارد تومان از محل فروش حاملهای انرژی درآمد ایجاد می شود. حدود یک سوم آن و یا 10هزار و 243 میلیارد تومان به شرکتهای حاملهای انرژی پرداخت می شود و 21 هزار میلیارد تومان آن به سازمان هدفمند کردن یارانه پرداخت می شود.

• میزان صحت محاسبات

این اقتصاددان در خصوص میزان صحت این محاسبات گفت: آمار فوق با گزارش عملکرد سازمان هدفمند کردن یارانه که به وسیله مجلس اخیرا منتشر شده فقط یکهزار و 419 میلیارد تومان اختلاف دارد که قسمت عمده آن به عدم تحقق مطالبات سازمان هدفمند کردن یارانه از جمله 400 میلیارد تومان بدهی معوق ایرلاینها مربوط می شود. براساس گزارش مجلس 47.9 درصد از یارانه پرداختی از محل حاملهای انرژی ،22.7 درصد از محل بودجه عمومی ، 11 درصد از محل نفت خام و میعانات گازی و 17.6 درصد از محل منابع بانک مرکزی تأمین می شود.

ادیب گفت: در واقع محاسبه درآمد سازمان هدفمند کردن یارانه براساس گزارش مجلس با میزان مصرف بسیار به هم نزدیک بوده و اختلاف قابل اغماض است.

• منابع مورد استفاده برای محاسبه

وی در مورد منابع مورد استفاده برای محاسبه تولید و فروش حاملهای انرژی گفت: منابع این مطالعه مصاحبه های مطبوعاتی مدیر برنامه ریزی و مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی، معاون امور حقوقی و مجلس وزیر نفت، توضیحات موجود در سایت شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی و مدیرعامل شرکت ملی گاز است.