چگونه مظلومیت یک ملت را روایت کنیم؟

به گزارش پایگاه خبری 598، به نقل از خبرگزاری حوزه: مدتی قبل، یکی از دوستان، قطعه فیلمی از کودکی اهل غزه که به‌طرز دلخراشی به‌ شهادت رسیده بود را در گروهی ارسال کرد.

آنقدر تصویر جگرسوز بود که تا مدتی در شوک فرو رفتم. هرچند همین تأثیرپذیری، نیت منتشرکننده تصویر بود، اما متأسفانه از آسیب این حرکت خود اطلاعی نداشت.

روایت جنگ و روایتِ مظلومیت یک ملت دارای ظرافت‌هایی است که اگر رعایت نشود اثری وارونه دارد. انتشار حجم بالا از چنین ویدئوهایی، آسیبی به‌نام حساسیت‌زدایی در پی دارد.

مسئله حساسیت‌زدایی در روانشناسی رسانه درباره رفتار مخاطب به کار می‌رود.

بنیان این مسئله، عادت و خوگیری به موضوعی پرتکرار در زندگی است. مثلا بر پایه این نظریه، با قرارگیری بیش‌ازحد فرد در معرض برنامه‌های خشونت‌آمیز، از حساسیت او نسبت به تماشای خشونت کاسته می‌شود و نتیجه آن، بی‌تفاوتی و بی‌حسی عاطفی نسبت به قربانیان خشونت و حتی حقوق طبیعی آنان است.

به چنین پیامدی حساسیت زدایی (یا خوگیری) نسبت به خشونت گفته می‌شود. حساسیت زدایی، هم در جریان زندگی واقعی موضوعیت دارد و هم در مورد صحنه‌های خشونت آمیز صادق است.

نظر بر این است که مدتی پس از خوگیری و عادت به دیدن صحنه‌های خشونت آمیز کم کم تأثیر رقّت‌بار این گونه صحنه‌ها از بین خواهد رفت و در نتیجه همدلی نسبت به قربانی کاهش خواهد یافت. آنانی که میزان خشونتی را که در دنیای واقعی جریان دارد ناچیز برآورد می‌کنند ممکن است به بی حسی عاطفی مبتلا شده باشند.

مرحوم آیت الله فاطمی‌نیا می‌فرمود:

«هنگام مصیبت خواندن یک قدری پرده‌پوشی داشته باشید. همه چیز را نگویید. من استادی داشتم، می‌گفت بعضی روضه ها را در تمام عمرم فقط یک بار خوانده ام آن هم در روز عاشورا! باید حال مجلس را نگاه کرد. حالا چون چهار نفر نشسته اند بیاییم مصیبت ظهر عاشورا را بخوانیم؟ نمی گویم مصیبت نگو اما یک قدری پرده برداری کن. مصیبت شش ماهه را حتما کامل نگویید! مواظب باشید، من چهل سال منبر رفتم، خدا مرحمت کرده است، دستم را گرفته تا حالا مصیبت مکشوف نخواندم! یک وقتی در نجف یک روضه خوانی بوده، می گویند این روضه حضرت علی اکبر سلام الله علیه را خیلی تند خوانده بود، بعد یکی از بزرگان با خبر شده بود که وجود نازنین حضرت زهرا سلام الله علیها ناراحت هستند و فرموده بودند: بگو انقدر دل ما را نسوزان!»

لازم است یادآور شوم، منظورم این نیست که مظلومیت غزه را روایت نکنیم، بلکه باید هوشمندانه روایت کنیم.

در این زمینه پیشنهاد میکنم مستند "۲۰ روز در ماریوپُل" را ببینید.

در این مستند _با اینکه اقدام اوکراین برای پیوستن به ناتو سبب جنگ بود_ اما کارگردان جنگ را بسیار هنرمندانه به نفع اوکراین روایت کرده، تصاویر دلخراش و با خشونت بسیار بالا را منتشر نکرده و با سانسور بعضی جملات و صحنه‌ها عزت ملت اوکراین را حفظ می‌کند.

میلاد حسن زاده