یک روز سیبزمینی و پیاز، یک روز خرما و گندم و روز دیگر هم برنج و چای؛
اینها محصولات کشاورزی و مواد غذایی هستند که یا در زیر خروارها خاک دفن
میشوند یا در گوشه انبارهای غیراستاندارد سرنوشتی جز فساد و زوال
نمییابند. با این حال، همچنان گروهی از مسئولان دولتی و صنفی، فاسد شدن و
انهدام محصولات غذایی را طبیعی جلوه میدهند و گروهی دیگر نیز نداشتن آمار
دقیق از میزان مصرف و تولید محصولات کشاورزی را در این زمینه عامل اصلی
میدانند که هر سال باعث از بین رفتن حجم قابل توجهی از سرمایه و منابع
کشور میشود. در این میان نقش عوامل انسانی و به ویژه مدیریت توزیع محصولات
در جای خود قابل توجه است.
آماری از میزان تولید نداریم
اصلاح الگوی کشت همواره یکی از برنامههای ویژه وزرای جهاد کشاورزی در
زمان گرفتن رأی اعتماد از مجلس بوده، اما در هیچ دولتی برای اصلاح الگوی
کشت محصولات کشاورزی برنامهریزی نشده و سیاستگذاری درستی در این زمینه
وجود نداشته است.
قائممقام خانه کشاورز معتقد است بزرگترین معضل کشاورزی ایران این است که
هیچکس نمیداند در سال آتی چه مقدار محصول روی درختها یا در مزارع وجود
خواهد داشت! تقریباً باید بگوییم اکثر آماری که در روزنامهها و منابع رسمی
از میزان کاشت، داشت و برداشت میخوانیم درست نیستند.
بیابانی میگوید: زمانی که شما ندانید امسال چه مقدار گوجه در فلان شهرستان
کاشته شده است، قاعدتاً نمیتوانید برای برداشت یک برنامهریزی مناسب جهت
رساندن محصول به بازار داشته باشید تا محصول سر زمین خراب نشود. البته
بماند که حتی اگر این آمار را دقیق داشته باشیم هم مسئولان مربوطه نشان
دادهاند که توانایی برنامهریزی درست برای این موضوع را ندارند.
وی میافزاید: بنا به همین دلیل ساده میتوان گفت بالای ۳۰ درصد محصولاتی
که زود خراب میشوند هر سال سر زمین از بین میروند و حدود ۲۰ درصد دیگر
نیز در میادین از بین میروند. همین مقدار در میوهفروشیها و بالای ۲۰
درصد هم در منازل از بین میرود.
بیابانی تأکید میکند: اگر کمی خوشبینانه حساب کنیم باز هم باید بگوییم
بالای ۵۰ درصد محصولات تولیدی که زود خراب میشوند و برای نگهداری نیاز به
سردخانه دارند بدون مصرف خراب میشوند و این یعنی حرام شدن وقت و هزینه و
از همه مهمتر آب. همچنین یکی از مشکلات مهم کشاورزی کشور ما تجمع نوع خاصی
از محصول در محلی خاص است، به عنوان مثال ۶۰ درصد باغات مرکبات کشور در
شمال و ۴۰ درصد باقی در شیراز و جنوب کرمان قرار دارند.
وی میگوید: زمان عرضه این محصولات به بازار تقریباً یکسان است. در چنین
حالتی توزیع این محصولات به سراسر کشور بسیار سخت است، از طرف دیگر در
نقاطی که کشت محصول داریم کارخانه فرآوری سردخانه امکانات حمل و نقل ریلی و
هوایی اصلاً وجود ندارد و اگر وجود دارد در حد بسیار ناچیز است. بارها
مشاهده کردهایم که یک کارخانه تولید آب پرتقال هزار کیلومتر تا محل مزرعه
فاصله دارد.
به گفته فعالان بازار ایجاد صنایع تبدیلی در کنار مزارع یا فراهم کردن
سولههای یخچالدار بسیار هزینهبر است و بخش خصوصی بدون حمایت دولت و
سیستم بانکی توان سرمایهگذاری در این بخشها را ندارد. وزارت جهاد کشاورزی
نیز براساس قانون، اجازه سرمایهگذاری در این بخشها را ندارد. از اینرو
اگر بسیج و سپاه همانطور که در بخش کشاورزی با طرحهای همگام با کشاورز یا
خرید تضمینی محصولات کشاورزی از تلاشگران عرصه کشاورزی حمایت میکنند،
بتوانند در ایجاد صنایع تبدیلی در کنار باغها و مزارع یا خرید سولههای
یخچالدار در این مناطق به یاری کشاورزان بیایند، قطعاً از فساد هزاران تن
محصول کشاورزی جلوگیری خواهد شد.
قیمت ارزان شود محصول برداشت نمیشود
علاوه بر مواردی که قائممقام خانه کشاورز به آن اشاره کرد، معضلی در
یک دهه اخیر در میان کشاورزان رایج شده و آن اینکه با ارزان شدن محصولی در
بازار، کشاورز رغبتی برای چیدن یا برداشت محصول خود ندارد و حتی راضی
میشود که محصولش روی درخت یا در زمین فاسد شود، اما چیده نشود، چراکه
باغداران و کشاورزان معتقدند هزینه کارگر، جعبه و حمل و نقل آن به بازار
مصرف بیش از هزینه فروش میشود و مقرون به صرفه نیست. البته سازمان تعاون
روستایی در مقاطعی از سال به منظور تنظیم بازار و حمایت از کشاورزان اقدام
به خرید تضمینی محصول میکند، اما به دلیل فراوانی انواع محصولات کشاورزی و
مشکلات حمل و نقل هرساله بخش عمدهای از محصولات کشاورزی فاسد میشوند و
از بین میروند.
در این خصوص رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی با اشاره به مازاد تولید
پیاز در سال جاری میگوید: در حال حاضر پیاز روی دست کشاورزان مانده است،
ضمن اینکه در سالهای گذشته به دفعات این اتفاق در حوزه تولید گوجهفرنگی،
سیبزمینی و هندوانه رخ داده بود.
وی با بیان اینکه کشاورزان بخش زیادی از محصول تولیدی خود را برداشت
نمیکنند، میافزاید: زمستان سال گذشته بازار پیاز خوب بود و تولیدکنندگان
سود کردند، به همین دلیل امسال تولید این محصول افزایش یافت.
نورانی از عدم اجرای طرح الگوی کشت محصولات کشاورزی در کشور به شدت انتقاد
میکند و میگوید: ساماندهی این مسائل نیاز به مدیریت دقیق و درست دارد.
اینکه عدهای در اتاقهای دربسته بنشینند و برای تمام بخشها تصمیمات
خلقالساعه بگیرند باعث میشود وضعیت ما همواره به همین شکل باقی بماند.
نامه تشکر کشاورزان به سردار سلامی
مسعود اسدی، رئیس مجمع هماهنگی تشکلهای کشاورزی کشور در گفتگو با
فارس گفت: تولید پیاز در منطقه کرمان به حدی است که به دلیل عدم
برنامهریزی از سوی دولت به نازلترین قیمت رسیده و در حالی سازمان تعاون
روستایی هر کیلو پیاز را ۴۵۰ تومان خریداری میکند که پول هزینههای کشاورز
هم درنمیآید. سپاه کرمان به تازگی به این مسئله ورود کرده و هر کیلو پیاز
را هزار تومان میخرد و خودرو هم برای حمل در اختیار کشاورزان میگذارد.
اسدی افزود: دلیل کاهش شدید قیمت، مشکلات دولت در نبود صنایع تبدیلی و عدم
توجه به بخش بازرگانی محصولات کشاورزی و اجرا نکردن الگوی کشت است.
وی تأکید کرد: اقدام سپاه پاسداران برای کشاورزان بسیار حائز اهمیت بوده و
بارقه امیدی در دل کشاورزان ایجاد کرده است؛ بنابراین مجمع هماهنگی
تشکلهای کشاورزی کشور به نمایندگی از کشاورزان منطقه نامهای به فرمانده
کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نوشته و از اقدامات این نهاد تشکر و
قدردانی کردهاند.
گزیدهای از متن این نامه به شرح زیر است:
برادر ارجمند سردار سرلشکر حسین سلامی، فرمانده محترم کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی:
احتراماً چنانچه مطلع هستید بسیاری از کشاورزان تولیدکننده ترهبار در
سراسر کشور به علت سوءمدیریت دولت و وزارت جهاد کشاورزی در امور بازرگانی،
تنظیم بازار و ایجاد زیرساختهای صنایع تبدیلی و تکمیلی محصولاتشان به علت
کاهش شدید قیمت که حتی تکافوی هزینه برداشت را هم نمیکند در حال نابودی
هستند.
در این شرایط بار دیگر شجره طیبه سپاه در اقدامی که اثر معنوی آن بسیار
بیشتر از آثار مادیاش برای ما جامعه کشاورزان کشور ارزشمند بود به یاری
مستضعفین و محرومان آمد و در استان کرمان برای خرید و حمل محصولی که روی
دست کشاورزان مانده، اعلام آمادگی کرد؛ لذا جدا از نتایج مادی این اقدام
برای جامعه تولیدکنندگان ترهبار کشور لازم میدانم به نمایندگی از جامعه
کشاورزان کشور از این احساس تکلیف انقلابی بدنه سپاه در حمایت از کشاورز،
آن هم در جایی که دولت و وزارت جهاد کشاورزی از انجام وظایف ذاتی خود منفعل
است، تقدیر و قدردانی کنم. همچنین مزید امتنان خواهد بود مسئولان مبدع این
خدمت انساندوستانه و انقلابی مورد تشویق قرار گیرند.