کرونا، قرنطینه، ۱۰۰ گیگ اینترنت رایگان و دیگر هیچ!

ظهر پنجشنبه، ۱۵ اسفند، پس از آنکه سعید نمکی – وزیر بهداشت – به منظور کنترل بهتر ویروس کرونا اعلام کرد دانشگاه‌ها و مدارس تا پایان سال ۹۸ تعطیل هستند، در عرض چند ساعت موجی از سفرهای بین‌شهری و به طور خاص به سمت استان‌های شمالی کشور آغاز شد. موضوعی که البته با توجه به تجربه‌های قبلی و فرصت فراغت ایجاد شده، چندان دور از انتظار نیز نبود و می‌شد به طور مناسب‌تری برای آن اطلاع‌رسانی و برنامه‌ریزی کرد. چراکه این کم‌تدبیری خیلی زود نتیجه خود را هم در کف جاده نشان داد و هم روی آمار و اعداد و نمودار؛ به امار تعداد مبتلایان به کرونا در ایران به تفکیک استان و به طور خاص استان مازندران قبل و پس از شروع موج سفرها توجه فرمایید!

این اتفاق مسئولین مربوطه را وادار کرد علاوه بر تدابیری که پیش‌تر (از ساعت ۱۸ روز پنجشنبه ۱۵ اسفند) برای محدودیت سفر به استان های شمالی اتخاذ شده بود، یک روز پس از اعلام تعطیلی، محورهای ورودی استان مازندران را به صورت کامل ببندند.

در ادامه ماجرا اما راهبردهای فرهنگی نیز برای درخانه نگه‌داشتن مردم و جلوگیری از شیوع ویروس در دستور کار قرار گرفت. شنبه ۱۷ اسفند و در نوزدهمین روز کرونایی ایران، محمدجواد آذری جهرمی – وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات – در توییتی خبر از اختصاص ۱۰۰ گیگ اینترنت رایگان برای مشترکین سرویس های ثابت داد تا کاربران بتوانند اوقات فراغت خود را به صورت آنلاین سپری کنند. اقدامی که به گفته معاون وزیر و رییس سازمان تنظیم مقررات، از روز ۱۸ اسفند اجرایی شد و البته اثربخشی جالبی داشته است!

رشد جالب توجه کلیدواژه دانلود

یکی از نعمت های وب فارسی، دانلود رایگان تقریبا همه چیز است! ترکیب‌هایی چون «دانلود فیلم»، «دانلود بازی»، «دانلود موزیک یا آهنگ»، «دانلود کتاب»، «دانلود نرم افزار» و … عباراتی است که احتمالا خیلی از ما وقتی دنبال محصول مورد نظر خود میگردیم در طول روز از آنها استفاده می کنیم. و به سبب همین تجربه و البته گزارش‌های مربوط به ترند جستجوی ایرانیان در وب، معمولا عبارت «دانلود» ترند تقریبا همیشگی وب فارسی است. اما بررسی و مقایسه ترند جستجوی مشتقات عبارت «دانلود» در گوگل در ۳۰ روز گذشته با پس از اعلام اختصاص بسته ۱۰۰ گیگ اینترنت رایگان برای مشترکین ثابت نتایج جالبی دارد!

همانطور که ملاحظه می‌کنید، در روز اعلام سهمیه ۱۰۰ گیگ (۷ مارس / ۱۷ اسفند) جستجوی عبارت «دانلود» افت داشته و احتمالا کاربران با توجه به سهمیه در نظر گرفته شده، دانلود موارد مورد نظر خود را به تاخیر انداخته اند. اتفاقی که روز بعد از آن و پس از اختصاص سهمیه، اوج می‌گیرد! نکته جالب دیگر در مورد عبارت‌های مرتبط با «دانلود آهنگ» است که بر خلاف سایرین افت کرده است. به نظر می‌رسد حالا که نگرانی ترافیک برطرف شده، کاربران به سمت سرگرمی‌های پرحجم رفته اند…!

یکی از تفریحاتی که می‌توان توقع داشت در این ایام خودقرنطینگی مورد استقبال واقع شود، فیلم دیدن است. سرویس‌های تماشای آنلاین فیلم نیز در سال‌های اخیر رشد قابل توجهی داشته اند و احتمالا حالا که ۱۰۰ گیگ اینترنت رایگان نیز در اختیار کاربران قرار گرفته احتمالا نگرانی حجم دانلود نیز از بین رفته است. برای بررسی ثمربخشی این تصمیم ابتدا به سراغ تحلیل داده‌های مربوط به سرچ عبارت سایتهای «نماوا» و «فیلیمو» کردیم.

آنچه از نمودار مشخص است، روند سرچ این سایتها در روز اعلام خبر (۷ مارس) افت محسوسی داشته و پس از اعمال سهمیه ۱۰۰ گیگ در روز ۱۸ اسفند (۸ مارس) اوج گرفته و حتی نسبت به روزهای دیگر در ۳۰ روز گذشته به بیشترین مقدار خود رسیده است. موضوع جالب دیگر اما استان‌هایی اند که بیشتر این دو سایت را سرچ کرده اند. انطباق این استان‌ها با میزان شیوع کرونا و حجم احتمالی خودقرنطینگی افراد مؤید نتیجه پیش‌بینی صورت گرفته است.

در کنار تماشای آنلاین فیلم، سرویس‌های ارائه دهنده خدمات بازی‌های آنلاین و تحت شبکه نیز وضعیت تقریب مشابهی داشته اند. برای مثال سایت‌های Game Ranger و Garena Total که چنین خدماتی ارائه می‌دهند، برای مدتی شاهد رشد رتبه جهانی الکسای خود بوده اند. هرچند این رشد دوام چندانی نیافت و خیلی زود روند کندتری به خود گرفت. (لابد زور خانه‌تکانی بر بازی چربیده! ؛) )

البته نکته‌ای که درباره سرویس‌های بازی آنلاین و تحت شبکه باید مد نظر داشت اینست که کاربران الزاما برای دریافت خدمات به آدرس اصلی سایت هدایت ‌نمی‌شوند و نرم‌افزار مستقیما به سرورهای شرکت متصل می‌شود که امکان ارزیابی ترافیک آنها از طریق الکسا وجود ندارد. لذا احتمالا میزان استفاده از این سرویس‌ها نیز افزایش یافته و این رشد رتبه الکسا صرفا مربوط به کاربرانی است که مستقیما به سایت مراجعه کرده اند. (مثلا برای دانلود نرم افزار)

سایر پایگاه‌ها

سایتهایی که سود کردند

بررسی تاثیر این اتفاق می‌تواند در ابعاد مختلفی گسترش یابد. برای مثال سایت‌های دانلود (مثلاً soft98.ir یا p30download.com یا doostihaa.com) و یا سایت uptvs.com که مخصوص دانلود فیلم است، در روزهای اخیر شیب بالاتری از رشد مخاطبان و بهبود رتبه الکسا تجربه کرده اند.

پایگاه skyroom.online نیز که خدمات برگزاری ویدیو کنفرانس و کلاس‌های مجازی را ارائه می‌دهد و در این ایام میان مدارس بسیار محبوب شده است نیز به رشد خود ادامه می‌دهد. ارتقای محسوس رتبه الکسا این سایت از زمان تعطیلی مدار در روز ۳ اسفند در زیر دیده میشود.

سایتهایی که ضرر کردند

در مقابل اما برخی پایگاه‌ها نیز از این روند شدیداً متضرر شده‌اند. یک مثال بارز آن، سایت cinematicket.org است که پیش از این امتیاز فروش انحصاری بلیت‌های سینما در ایران را داشت اما پس از شیوع ویروس کرونا و تعطیلی سینماها، با سقوط آزاد در رتبه بندی الکسا مواجه شده است!

پی‌نوشت ۱: در ضمن تهیه گزارش، برای بررسی وضعیت عبور مرور روز جمعه ۱۶ اسفند و آرشیو ترافیک جاده های کشور، به پایگاه ۱۴۱.ir که متعلق به مرکز مدیریت راه‌های کشور است رسیدیم. سایتی خوش ساخت که اتفاقا بخشی تحت عنوان آرشیو داده های تردد شمار نیز دارد. اما متاسفانه بر خلاف آنچه عنوان شده داده های مربوطه از سال ۱۳۸۹ و در پایان هر ماه در سایت بارگزاری می‌شود، از آبان ۹۸ دیگر فایلی قرار داده نشده است. (ارتباط این موضوع با مسئله گران شدن بنزین و اعتراضات آن؟؟)

پی‌نوشت ۲: مسلماً رتبه‌بندی الکسا معیار کامل و دقیقی برای مشخص کردن میزان بازدید سایتها نیست. چراکه بخش عمده ای از سنجش الکسا بر مبنای کاربرانی است که از تولبار این سایت استفاده می کنند. اما از آنجا که در این گزارش صرفا به دنبال یک استقرای آماری بودیم و همه داده‌ها در شرایط مساوی بررسی شد، میتوان با تقریب خوبی نتیجه را تایید کرد. (ظلم بالسویه عدل است!)

پی‌نوشت ۳: علت اینکه در برخی از تصاویر مربوط به رتبه های الکسا از نقطه گذاری و راهنمای خودِ این سایت استفاده نکردیم این بود که شیب تغییرات رتبه پس از تاریخ مورد نظر وضح و مشخص نمی‌شد. به همین خاطر نقطه تاریخ مذکور را به صورت دستی و با توجه به راهنمای الکسا مشخص کردیم.