مشهورترین مناره جنبان جهان

به گزارش خبرگزاری فارس از اصفهان، در شش کیلومتری مسیر جاده اصفهان نجف آباد و در سمت راست آزاد راه، بنای "منار جنبان" قرار دارد که بر فراز مقبره عارفی گمنام به نام "عمو عبدالله کارلادانی" بنا شده است و بر اساس تاریخ سنگ نوشته این مقبره در سال 716 هجری قمری ساخته شده است.

این بنا با مساحتی حدود 146 متر مربع و مناره‌هایی به ارتفاع هفت و نیم متر از سطح بام یکی از آثار معماری دوره ایلخانیان به شمار می‌رود و البته ارتفاع بام تا کف حیاط نیز 10 و نیم متر است.

بر سطح و زیر هر کدام از قوس‌های اصلی طبقه هم کف این بنا کاشی‌کاری تزیینی به فرم صلیبی به شکل کاشی آبی لاجوردی بر سطح آبی فیروزه‌ای دیده می‌شود که به عنوان یکی از ویژگی‌های تزئینی کم نظیر این بنا به حساب می‌آید.

بر ساقه مناره‌ها نیز تزییناتی مرکب از کاشی‌های ریز در ترکیب با آجر بدنه دیده می‌شود، که اشکال زیگزاگی و افقی آن یادآور مفاهیمی عرفانی است که در سایر آثار معماری این دوره نیز دیده می‌شود.

*راز شگفتی‌آور مناره‌ها

اگر فردی از 17 پله داخل هر مناره که از بام بنا تا بالای هر مناره وجود دارد، بالا رفته و دست‌های خود را داخل یکی از دیوارهای واسط میانی پنجره‌های فوقانی آن قفل و شروع به تکان دادن مناره کند، مناره به حرکت در آمده و هم‌زمان با آن مناره دیگر و در واقع کل ساختمان به نوسان در می‌آید که تنها نوسان مناره قابل دیدن است.

همچنین برای دیدن نوسان بنا می‌توان لیوان آبی را بر روی قبر "عمو عبدالله" قرار داد و سطح لغزان آن را مشاهده کرد.

به کاربردن آجرهایی با ویژگی‌های خاص که ضریب ارتجاعی بالاتری نسبت به آجرهای به کار رفته در بخش‌های دیگر دارد و کاربرد قوانین فیزیکی در این بنا نه تنها راز جنبیدن مشهورترین مناره جنبان جهان را آشکار می‌کند بلکه بیانگر دانش فنی عمیق سازندگان آن در هفت قرن پیش بوده است، سازندگانی که نامی از آنها به طور مشخص در دست نیست.

البته بنا بر نظر کارشناسان مناره‌های دیگری نیز وجود دارد که دارای همین خاصیت بوده و هم‌زمان با این بنا ساخته شده‌اند، مانند مناره‌های مسجد اشترجان در 40 کیلومتری غرب اصفهان که قسمت اعظم آن تخریب شده و یکی از مناره‌های مسجد حضرت علی (ع) در بصره که بنا به نظر "ابن بطوطه" سیاح معروف مراکشی در قرن هشتم قمری، تکان می‌خورده و از این جهت ارزش مسجد را برای زایرین دوچندان ‌کرده است.

در گذشته بازدید کنندگان منار جنبان آزادانه تا بالای مناره‌ها می‌رفتند و اقدام به تکان دادن آن می‌کردند، اما در سال‌های اخیر مسئولان برنامه‌ای ترتیب داده‌اند که در هر نیم ساعت یک نفر از راهنمایان که آشنا به مقدار نیروی لازم برای تکان دادن مناره‌ها است، به بالای یکی از مناره‌ها رفته و آن را تکان می‌دهد تا بازدیدکنندگان به خوبی اهتزاز آن را مشاهده کنند و در عین حال از ایجاد آسیب‌های احتمالی به بنا نیز پیش‌گیری شود.

*مناره علی، شاهکاری از معماری قرن ششم هجری

مناره مدور علی از دیگر مناره‌های تاریخی اصفهان است در مقابل آرامگاه هارون ولایت قرار دارد که در اوایل قرن ششم هجری در نزدیکی مسجد جامع عتیق بنا شده و در دوره صفوی جزیی از ساختمان مسجد علی شد.

بلندای منار بیش از 50 متر بوده‌ است که امروزه با فروریختن طبقه سوم آن ۴۸ متر ارتفاع از سطح زمین و شش متر قطر مناره دارد.

این سازه از نظر هماهنگی در ابعاد و اندازه‌ها و نیز از لحاظ آراستگی نمای سر در یکی از شاهکارهای معماری مناره‌ها به شمار می‌آید.

مصالح به کار رفته در این مناره آجر و ملاط گچ بوده و تزیین‌های منار نیز به شکل آجرچینی است.

*مناره باقوشخانه

این مناره متعلق به دوره تیموریان است و نام دیگر آن منار مسجد بابا سوخته بوده است.

این منار که 38 متر ارتفاع دارد در قسمت شمال غربی محله جویباره در مجاورت باغ باقوشخانه‌ اصفهان قرار دارد. تزیین آن به شکل خطاطی فیروزه‌ای بر زمینه آجری است و به طور مارپیچ کلمه "الله اکبر" تکرار شده است.

همچنین بالای این خط کوفی کتیبه خط ثلث ساده با آیه "یا ایها الناس انتم الفقراء الی الله و هو الغنی الحمید" با زمینه کاشی فیروزه‌ای و خط‌های سفید و حاشیه لاجوردی وجود دارد که با دو کتیبه خطی و اسلیمی در بالا و پایین محصور شده است.

بالاتر از این قسمت سه مقرنس با طرح‌های گره و با کاشی‌های لاجوردی، فیروزه‌ای و سفید وجود دارد و از این قسمت تا نوک مناره با کاشی معرق و با طرح گره هشت و چهار لنگه حصیری تزیین شده و نوک منار نیز یک گنبد با همین طرح وجود دارد.

با توجه به اینکه قسمت‌های مختلف این مناره 80 تا  ۱۰۰ درصد تخریب شده بود، در مهر ماه سال 1382 با تأمین بودجه توسط میراث فرهنگی به وسیله استاد احمد همت‌یار یکی از استادان برجسته رشته مرمت آثار باستانی و با حفظ اصالت اثر و طبق آثار به جا مانده مرمت و بازسازی شد.