توصیه ۱۷ بندی امام صادق در مراقبت از ماه رمضان

خداوند در بخشی از آیه ۱۸۵ سوره بقره درباره ویژگی خاص این ماه می‌فرماید: «شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدًی لِلنَّاسِ وَبَیِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَی وَالْفُرْقَانِ؛ رمضان ماهی است که قرآن در آن نازل شده برای هدایت بشر و برای راهنمایی و امتیاز حق از باطل»؛ وجود چنین ویژگی‌هایی در این ماه مبارک باعث می‌شود ناخودآگاه توجه اهل ایمان به خداوند متعال و نعمات او بیش از گذشته جلب شود؛ لذا تقید به معارف و اخلاقیات و به ویژه مسائل شرعی مربوط به این ماه شریف افزایش می‌یابد؛ زیرا میزان مقبولیت روزه ماه مبارک رمضان بستگی به رعایت این مسائل اخلاقی و شرعی است.

امام صادق (ع) در روایتی به برخی از مراقبت‌های اخلاقی این ماه پر عظمت اشاره فرمود. حضرت فرمود:

بی‌گمان روزه، تنها دست‌کشیدن از طعام و آشامیدنی نیست و برای آن شرطی است که تنها با رعایت آن، روزه محقّق می‌شود و آن نگاهبانی معنوی و درونی است. و صوم کامل همانا صوم داخل است (یعنی از تمام آلایش درونی منزه باشد که او فقط با صمت و سکوت و دوری از خلق الله تحقق پیدا می‌کند). امام علیه‌السلام در ادامه فرمود: آیا نشنیدی آنچه که مریم بنت عمران فرمود: «إِنِّی نَذَرْتُ لِلرَّحْمنِ صَوْماً فَلَنْ أُکَلِّمَ الْیَوْمَ إِنْسِیًّا؛ به راستی من نذر کرده‌ام برای پروردگار رحمان روزه (سکوت بگیرم) پس امروز با هیچ کسی سخن نمی‌گویم» (مریم ۲۶) امام فرمود: حضرت مریم نذر روزه سکوت داشته است.

پس هنگامی‌که روزه می‌گیرید:

۱ زبان خود را از دروغ نگهدارید
۲ دیدگانتان را از ناروا فرو پوشید
۳ با یکدیگر نزاع نکنید
۴ بر هم حسد نورزد
۵ غیبت یکدیگر را نکنید
۶ به همدیگر خشم نورزید
۷ سوگند دروغ نخورید
۸ با زن خود نیامیزید
۹ از اختلاف با یکدیگر بپرهیزید
۱۰ نسبت به هم خشمگین نشوید
۱۱ دشنام و ناسزا نگویید
۱۲ القاب زشت بر یکدیگر نگذارید
۱۳ با هم مجادله نکنید
۱۴ بر یکدیگر ستم نورزید
۱۵ بی‌خردی نکنید
۱۶ از هم دلگیر نشوید
۱۷ از یاد خدا و نماز غفلت نکنید.

إِنَّ الصِّیَامَ لَیْسَ مِنَ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ وَحْدَهُ إِنَّمَا لِلصَّوْمِ شَرْطٌ یُحْتَاجُ أَنْ یُحْفَظَ حَتَّی یَتِمَّ الصَّوْمُ وَ هُوَ صَمْتُ الدَّاخِلِ أَ مَا تَسْمَعُ مَا قَالَتْ مَرْیَمُ‌بِنْتُ‌عِمْرَانَ (سلام الله علیها) إِنِّی نَذَرْتُ لِلرَّحْمنِ صَوْماً فَلَنْ أُکَلِّمَ الْیَوْمَ إِنْسِیًّا یَعْنِی صَمْتاً فَإِذَا صُمْتُمْ فَاحْفَظُوا أَلْسِنَتَکُمْ عَنِ الْکَذِبِ وَ غُضُّوا أَبْصَارَکُمْ وَ لَا تَنَازَعُوا وَ لَا تَحَاسَدُوا وَ لَا تَغْتَابُوا وَ لَا تَمَارَوْا وَ لَا تَکْذِبُوا وَ لَا تَبَاشَرُوا وَ لَا تَخَالَفُوا وَ لَا تَغَاضَبُوا وَ لَا تَسَابُّوا وَ لَا تَشَاتَمُوا وَ لَا تَفَاتَرُوا وَ لَا تَجَادَلُوا وَ لَا تَتَأَذَّوْا وَ لَا تَظْلِمُوا وَ لَا تَسَافَهُوا وَ لَا تَضَاجَرُوا وَ لَا تَغْفُلُوا عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ عَنِ الصَّلَاهًِْ. (وسائل الشیعة، ج ‏۱۰، ص ۱۶۶)