یارانه برق پرمصرف‌ ها؛ 70برابر کم‌مصرف‌ها

به گزارش پایگاه 598، مسئولان وزارت نیرو اعلام کرده‌اند شاید دولت تا روزهای آینده تعرفه‌های برق مشترکان پرمصرف را تصویب و ابلاغ کند. با توجه به اشتباهات گذشته در سال 93 مبنی‌بر ابطال قبوض برق مشترکان پرمصرف، باید دید آیا این طرح در هیات دولت تصویب شده و اشتباهات گذشته جبران می‌شود یا اینکه عموم مردم فدای چند درصد پرمصرف خواهند شد؟

 تاریخچه افزایش قیمت برق طی سال‌های اخیر

در اسفندماه سال 1392 وزارت نیرو توانست مجوز 24 درصد افزایش قیمت برق را از هیات دولت اخذ کند. این وزارتخانه پس از اخذ مجوز چند سناریو را برای افزایش بهای برق پیش رو داشت. ساده‌ترین راه ممکن این بود که افزایش قیمت را به همه بخش‌ها اعم از خانگی و صنعتی و به‌طور یکسان اعمال کند؛ اما از آنجاکه برخلاف کشورهای پیشرفته، قیمت برق صنعتی ایران گران‌تر از بخش خانگی بود، در درجه اول این وزارتخانه تصمیم گرفت متوسط بهای برق خانگی را 50 درصد و بخش صنعتی را 10 درصد افزایش دهد. این شیوه افزایش قیمت منجر به حمایت از بخش تولید شده و زمینه رونق این بخش را برای سال‌های آتی فراهم می‌کرد.

 همچنین براساس همین تصمیم، میزان افزایش قیمت برق خانگی به‌طور یکسان برای همه اعمال نشد بلکه شیوه افزایش قیمت به‌گونه‌ای بود که مشترکان پرمصرف با درصد افزایش قبض بیشتری روبه‌رو شدند، اما پس از زمان کوتاهی این اقدام توسط رئیس‌جمهور محترم باطل و درصد افزایش قیمت برق برای همه مشترکان و حتی بخش خانگی و صنعت یکسان و برابر 24 درصد در نظر گرفته شد. علاوه‌بر این، با ایجاد یک قید مبنی‌بر «حفظ ساختار تعرفه» در مصوبات سالانه، دست وزارت نیرو برای افزایش بیشتر بهای برق مشترکان پرمصرف تا امروز بسته شد.

برخی کارشناسان علت لغو تصمیم وزارت نیرو را فشار اقشار مرفه به دولت می‌دانند؛ چراکه «صدای پرمصرف‌ها بلندتر و نفوذ آنها در لایه‌های تصمیم‌سازی بیشتر است» در نتیجه وقتی قیمت برق به‌نحوی تغییر می‌کند که مشترکان پرمصرف با افزایش قیمت زیادی مواجه می‌شوند، مخالفت‌های زیادی با اقدام دولت ایجاد می‌شود.

با توجه به قید «حفظ ساختار تعرفه» از سمت هیات دولت، طی سال‌های 93 تا 97، چهارمرتبه تعرفه‌های برق به میزان 24 درصد، 10 درصد، 10 درصد و 7.5 درصد در بخش خانگی افزایش پیدا کرد اما در هر چهارمرتبه تفاوتی بین مشترکان کم‌مصرف و پرمصرف دیده نشد. این شیوه افزایش قیمت در حالی صورت می‌گیرد که نه می‌تواند به‌صورت قابل‌توجه بر درآمدهای وزارت نیرو بیفزاید و نه منجر به کاهش مصرف برق می‌شود؛ مطلبی که اخیرا مهندس حائری نیز به آن اذعان کرد. در حالی که اگر طی این سال‌ها قیمت برق مشترکان پرمصرف به‌اندازه دوبرابر دیگران افزایش می‌یافت آنگاه یا مصرف برق این مشترکان به حد معمول می‌رسید یا اینکه درآمد حاصل از آن صرف توسعه و تجهیز صنعت برق شده و از بحران برق در سال 96 هم جلوگیری می‌شد.

 چرا مشترکان پرمصرف؟

داده‌های وزارت نیرو نشان می‌دهد مصرف برق 20 درصد از مشترکان مناطق عادی حدود 42 درصد از کل مصرف برق این بخش است. توزیع ناهمگن مصرف برق در استان‌های جنوبی کشور وضعیت وخیم‌تری دارد به‌طوری که 20درصد از مشترکان این استان‌ها بیش از 50 درصد از برق بخش خانگی این استان‌ها را مصرف می‌کنند. با توجه به این داده‌ها می‌توان گفت اگر مصرف برق مشترکان پرمصرف در فصل تابستان نیز مانند سایر مردم بود آنگاه بیش از 7000 مگاوات از توان مصرفی کل کشور کاسته شده و نه‌تنها خاموشی برق در کشور اتفاق نمی‌افتاد بلکه صادرات برق نیز به کشورهای همسایه قطع نمی‌شد. مصرف برق مشترکان پرمصرف در حالی است که ایشان نه‌تنها بهای برق خود رابه‌طور کامل پرداخت نمی‌کنند بلکه متوسط یارانه 20 درصد از مشترکان پرمصرف نسبت به متوسط 80 درصد مشترکان بیش از 2.7 برابر و یارانه یک‌درصد مشترک بسیار پرمصرف نسبت به مشترک با مصرف حداقلی بیش از 70 برابر است. تفاوت یارانه برق مشترکان در نمودار نشان داده شده است.

با توجه به نمودار مشخص است که یارانه برق مشترکان بسیار پرمصرف حتی از حقوق یک کارگر در ماه هم بیشتر بوده و این مصداق بارز بی‌عدالتی و نابخردی در نظام تعرفه‌گذاری برق است.

به همین دلیل واقعی‌سازی تعرفه برق پرمصرف‌ها بیش از گذشته ضرورت دارد و به‌نظر می‌رسد درصورت موافقت هیات دولت و رئیس‌جمهور، به‌زودی ابلاغ خواهد شد. اخیرا حقی‌قام، سخنگوی صنعت برق اعلام کرد: «شاید در ۱۵ روز آینده مصوبه دولت درخصوص تعرفه برق پرمصرف‌ها را دریافت کنیم و به محض دریافت این مصوبه جزئیات نحوه محاسبه تعرفه برق پرمصرف‌ها اطلاع‌رسانی خواهد شد.»

 لزوم بهره‌گیری از تجربیات جهانی

واقعی‌سازی قیمت برق مشترکان پرمصرف مخصوص ایران نبوده و در بسیاری از کشورها مانند مکزیک و آمریکا از سال 2001 شروع شده و کشور اندونزی نیز این اقدام را از سال 2006 شروع کرده است. به‌عنوان مثال در سال ۲۰۰۱ همراه با بحران برق در ایالت کالیفرنیا، تعرفه‌های برق برای مشترکان دو شرکت ادیسون کالیفرنیای جنوبی (SCE) و (PG$E) اصلاح شد و با تمرکز بر مشترکان پرمصرف صورت گرفت. تغییر تعرفه‌های برق در سال 2001 ایالت کالیفرنیا در جدول مشاهده می‌شود. این شیوه تغییر قیمت بسیار هوشمندانه بود و باعث شد مصرف برق در زمان اوج بار به میزان 12 درصد کاهش یابد. افزایش قیمت برق مشترکان پرمصرف در آمریکا به سال 2001 ختم نشد و در سال‌های بعد نیز تکرار شد، به‌طوری که قیمت برق سال ۲۰۰۲ نسبت به سال ۲۰۰۰ برای مشترکان کم‌‌مصرف ۱۷ درصد اما برای مشترکان پرمصرف ۷۹ درصد افزایش یافت. همچنین از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۶، تعرفه اولین پله تنها سه درصد اما تعرفه پله‌ آخر ۸۳ درصد افزایش پیدا کرد.

 حمایت اقشار مختلف از طرح پیشنهادی

افزایش قیمت برق مشترکان پرمصرف مورد توافق مجلس و به‌خصوص کمیسیون انرژی مجلس هم است و اعضای این کمیسیون نیز حمایت خود را از این طرح اعلام کرده‌اند. امیری‌خامکانی، عضو هیات‌علمی دانشگاه و نایب‌رئیس اول کمیسیون انرژی مجلس نیز اخیرا گفت: «عادلانه نیست که یک خانواده در شمال تهران برای سونا و جکوزی و استخر آب گرم یا خیلی از وسایل دیگر، برق یارانه‌ای مصرف کند و وزارت نیرو برای تعادل‌بخشی به شبکه توزیع، برق یک خانواده را در کویر که به یخچال و کولر نیاز دارد، قطع کند.»

وی افزود: «حداقل کاری که فعلا می‌‌توان انجام داد این است که مشترکانی که برای رفاه بیشتر و تفریح، برق بیشتری مصرف می‌کنند، هزینه آن را نیز بپردازند.»

مرکز پژوهش‌های مجلس نیز در طرحی مشابه پیشنهاد داده قیمت برق مشترکان پرمصرف در زمان اوج بار افزایش یابد و تمامی درآمد حاصل از آن به مشترکان کم‌مصرف پاداش داده شود.

علاوه‌بر نهادهای فوق، مردم نیز در برنامه مناظره روز جمعه، 19 مردادماه سال 96 با رای قاطع 80 درصدی به افزایش قیمت برق مشترکان پرمصرف به‌جای قطعی برق صنایع رای داده و حجت را بر همگان تمام کردند.

تمامی گزارش‌های فوق حاکی از آن است که مجلس، وزارت نیرو و مردم موافق افزایش قیمت برق مشترکان پرمصرف هستند؛ اما با توجه به نفوذ این مشترکان باید دید آیا هیات دولت با واقعی‌سازی قیمت برق مشترکان پرمصرف، اقدامات گذشته خود را جبران می‌کند یا اینکه با دادن رانت یارانه برق به افراد پرمصرف، همچنان کشور و به‌خصوص بخش تولیدی را فدای چند درصد از مردم خواهد کرد؟