نگاهی به جایگاه صدور انقلاب در قانون‌اساسی

اصول یکصد و پنجاه و دوم تا یکصد و پنجاه و پنجم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به سیاست خارجی کشور پرداخته اند که بر اساس آموزه های اسلام، مبتنی بر صدور انقلاب اسلامی ایران هستند.

در این میان اصل یکصد و پنجاه و چهارم قانون اساسی کاملا به این مقوله اشاره دارد و اصل یکصد و پنجاه و دوم نیز گریزی به این مفهوم زده است. آنچه که برای ما در این بحث مهم است و درباره آن بحث خواهیم کرد، اصل یکصد و پنجاه و چهارم قانون اساسی می باشد.

در این اصل می خوانیم « جمهوری اسلامی ایران سعادت انسان در کل جامعه بشری را آرمان خود می داند و استقلال و آزادی و حکومت حق و عدل را حق همه مردم جهان می شناسد. بنابراین در عین خودداری کامل از هرگونه دخالت در امور داخلی ملت های دیگر از مبارزه حق طلبانه مستضعفین در برابر مستکبرین در هر نقطه از جهان حمایت می کند.»(1)

این اصل به طور آشکار نظام حاکم بر جهان را به چالش کشانده است، و قدرت های عمده و اصلی نظام بین الملل را وادار به واکنش نسبت به جمهوری اسلامی ایران کرده است، چنان که اکثریت قریب به اتفاق پژوهش گران مسائل جهان اسلام عقیده دارند که انقلاب اسلامی ایران، بزرگ ترین محرک جنبش های سیاسی اسلامی بوده است.

در این میان، مردم کشور هایی مانند لبنان، عراق، تونس، فلسطین، سوریه، بحرین، یمن، لیبی، مصر و... کاملا تحت تاثیر انقلاب اسلامی ایران بوده اند و ما امروز پس از سه دهه شاهد به ثمر نشستن ارزش های انقلابی مدنظر انقلاب اسلامی ایران در کشورهای منطقه بر علیه مستکبرین هستیم.

اصل یکصد و پنجاه و چهارم قانون اساسی، هدف از نشر و ایده انقلابی و اسلامی خود را به طور روشن بیان می کند و نیز عزم خود را در تحقق آن بیان می دارد. این اصل نظام اسلامی را مقید به حمایت از ملل مبارز و محروم می کند، در عین حال عدم چشم داشت به سرزمین و حاکمیت آن ها در ازای این حاکمیت را یادآور می شود. از مفاهیم اصلی که در این اصل آمده است می توان به مفهوم سعادت، استقلال و آزادی اشاره کرد که در ذیل به آنها اشاره می شود.

سعادت

یکی از مفاهیمی که در این اصل به آن اشاره شده است مفهوم سعادت می باشد. جمهوری اسلامی ایران سعادت انسان در کل جامعه بشری را آرمان خود می داند لذا بدیهی است که به دنبال راه هایی برای انتقال مفاهیم اسلامی که زمینه ساز سعادت انسان است باشد.

حضرت امام به عنوان بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران و یکی از بیدارگران معاصر کاملا به این نکته واقف بودند که تاکید رژیم پهلوی به مادی گرایی در راستای ارزش های غربی و فراموشی مباحث معنوی و روحی و غرق شدن انسانها صرفا در مادیات، نتیجه ای جز تباهی و بدبختی نخواهد داشت لذا امام با شناخت دقیق از اسلام، راه تازه ای را پیش روی مردم مسلمان نهادند تا سعادت آنها را در پی داشته باشد، که آن راه اسلام بود.

در این زمینه می توان به آیه 9 سوره مبارکه شمس اشاره کرد که می فرماید: « سعادت و رستگارى براى کسى است که جان خود را از پلیدى تطهیر کند و بدبخت کسى است که به ناپاکى بگراید. » در همین رابطه، استاد مطهرى مى گویند: پیغمبران الهى آمده اند که به ما راه زندگى و درِ ورودى زندگى و خوش بختى را نشان دهند. آمده اند به بشر بفهمانند بدى، بدکارى، هوسبازى، دروغ، خیانت، منفعت پرستى، کینه توزى و خود پرستى، راه ورودى زندگى و طریق رسیدن به سعادت و آرامش و رضایت خاطر نیست.

درِوازه ورودى زندگى و خوش بختى، نیکى و نیکوکارى، راستى و درستى و استحکام اخلاقى و خیرخواهى و مهربانى است. تنها ایمان و اعتقاد به معنویات و سپس نیکوکارى بر اساس آن اعتقادات مقدس است که قلب را آرام و رضایت خاطر را تأمین مى کند و سعادت را میسر مى سازد.(2)

با توجه به اشاره ای که به مفهوم سعادت در اسلام شد می توان به این نتیجه رسید که اسلام تنها راه سعادت انسان است و ایران نیز به عنوان داعیه دار اسلام انقلابی، با توجه به جنبش های اسلامی اخیر توانسته ارزش های مدنظر اسلام و امام را انتقال دهد. لذا می توان گفت سعادتی که مدنظر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران است کاملا منطبق با آموزه های اسلامی است.

استقلال و‌ آزادی

در ادامه به مفاهیم استقلال و آزادی که در اصل یکصد و پنجاه و چهارم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران آمده اشاره خواهیم کرد. این اصل، استقلال و‌ آزادی و حکومت حق و عدل را حق همه مردم جهان می داند، بنابراین در عین خودداری کامل از هر گونه دخالت در امور داخلی ملت های دیگر، از مبارزه حق طلبانه مستضعفین در برابر مستکبرین در هر نقطه از جهان حمایت می کند.

حضرت امام خمینی در زمینه منبع صدور اسلام انقلابی که کشور ایران می باشد و لزوم توجه به حفظ استقلال جمهوری اسلامی ایران می فرمایند: «اگر این جمهوری اسلامی از بین برود اسلام آنچنان منزوی خواهد شد که تا آخر ابد، مگر در زمان حضور حضرت، نتواند سرش را بلند کند.»

از این سخن امام می توان این گونه برداشت کرد که استقلال ممالک اسلامی عنصر اصلی حفظ ارزش های اسلامی در دنیای معاصر است. نظر حضرت امام درباره آزادی این است که «مـا بـراى حـیـات زیـر سـلطـه غـیـر، ارزش قـائل نـیـسـتـیـم، مـا ارزش حـیـات را بـه آزادى و استقلال مى دانیم. دستورات مذهبى را که مترقى ترین دستورات است، راه ما را معین فرموده است.

مـا بـا آن دسـتـورات و تـحـت رهـبرى بزرگ مرد دنیا محمد، با تمام قدرت هائى که بخواهند تـجـاوز کـنـنـد بـه مـمـلکـت مـا مـبـارزه خـواهـیـم کـرد. امـروز مـثـل روزهـاى سـابق نیست که یک نفر بر یک امت سلطه داشته باشد و این یک نفر هم دست نشانده اجانب باشد و بخواهند به مملکت ما با دست او خیانت و تجاوز کند.»(3)

همچنین ایشان می فرمایند ما الا ن آزاد هستیم، آزادى یک نعمت بزرگ الهى است. یا در این موقع که آزاد هستیم، ببینیم که از ایـن آزادى آیـا سوءاستفاده مى کنیم یا استفاده مشروع؟ آزادى یک امانت الهى است که خداوند نصیب مـا کـرد، آیـا این امانتى که خداى تبارک و تعالى به ما داد و ما را آزاد کرد، با این آزادى چه مى کنیم؟ آیـا آزادى را صـرف صلاح ملّت و اسلام مى کنیم ؟ یا آزادى را صرف جهاتى که برخلاف مسیر نهضت و برخلاف رضاى خداست ؟ اگر ما آزادى را در مسیر خودش براى صلاح مـلّت ، بـراى صـلاح اسلام ، در خدمت کشور، از این آزادى استفاده کردیم ، از امتحان درست بیرون آمـده ایم.(4)

با توجه به بیانات امام در باب آزادی و نیز اشاره به این مفهوم در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، (که در بحث مورد اشاره ما در مورد سیاست خارجی ایران و مبحث صدور ارزش های والای انقلاب اسلامی می باشد) لذا باید توجه داشت که یک ملت باید به یک حدی از تفکر برسد تا بتواند با آزادی، ارزش های اصلی خود را مشخص کند و در پناه این ارزش ها به سعادتی که مدنظر اسلام است دست یابد.

حرکتی که بیش از سی سال پیش توسط مردم مسلمان ایران با رهبری اندیشمندانه امام خمینی آغاز شده است و با رهبری خردمندانه مقام معظم رهبری ادامه دارد توانسته تاکنون جریان های ضد استبدادی زیادی را در مناطق مختلف جهان به وجود بیاورد و مفاهیم استقلال و آزادی اسلامی را در مناطق مسلمان جهان طنین انداز کند.

محمد قربانی

منبع : مرکز اسناد انقلاب اسلامی