ترمز اصلاحات داخلی در عربستان کشیده شد

محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان با دیدگاهش درخصوص یک ملت مدرن جدید، توجه جهان را به خود جلب کرد. در این کشور کنسرت‌های زنده برگزار شد، سینماها گشایش پیدا کردند و خیلی اتفاقات دیگر برنامه‌ریزی شد. زنان می‌توانند در بازی‌های فوتبال جزو تماشاچیان باشند. سپتامبر گذشته محمد بن سلمان قول جسورانه‌ای برای لغو ممنوعیت رانندگی برای زنان در عربستان را داد که این قول قرار است از 24 ژوئن عملی شود.

با این حال اواخر جمعه همه این لذت‌ها به یکباره رنگ باخت. گزارش‌هایی منتشر شد مبنی بر اینکه فعلان حقوق زنان در عربستان که به دنبال تغییر سیاست‌ها بودند بازداشت شده و به زندان افتادند. تا صبح امروز گزارش شده که 13 نفر دستگیر شده‌اند. اکثر آنها زن هستند. به غیر از مساله رانندگی، آنها علیه قانون اجبار به گرفتن رضایت مردان محرم درخصوص بسیاری از تصمیم‌های زنان عربستانی در زندگی نظیر مسافرت تبلیغ می‌کردند.

یکی از این بازداشت شده‌ها "لجین الهذلول" بود که در سال 2016 در اجلاسی به نام اجلاس یک جهان جوان، عکسی را گرفت که در آن هیچکس دیگری بجز "مگان مارکل" که اخیرا با شاهزاده هری، شاهزاده بریتانیایی ازدواج کرد، نبود.

در عربستان چه اتفاقی در حال رخ دادن است؟ محمد بن سلمان ممکن است بخواهد جلوی اعتراضات مردمی که به دنبال تغییرات سیاسی یا اجتماعی بیشتر هستند را بگیرند. (در جریان تعطیلات آخر هفته یک مقام آمریکایی به من گفت این بازداشت‌ها در عربستان نشان دهنده سبک عملکرد شخصی این شاهزاده هستند حتی اگر که نام او به طور علنی با آنها مرتبط نباشد).

اصلاحات او همواره این احتمال را داشت که مخالفان را در داخل جامعه مردسالار عربستان که از تفسیر سفت و سختی از اسلام تبعیت می‌کند تحریک کند. این نیاز آشکار برای بازداشت زنان فعال حاکی از آن است که محمد بن سلمان مجبور شده دوباره در طرح‌های بزرگش بازاندیشی کند.

در عربستان برخی محمد بن سلمان را با صدام، دیکتاتور کشته شده عراق تشبیه می‌کنند. آنها اغلب از او با عنوان "صدام خوب" یاد می‌کنند که به عنوان معاون رئیس‌جمهور، یکی از نیروهای محرک مدرنیزه سازی عراق در دهه 1970 بود و اینکه در آن زمان صدام به رغم بی رحمی، مورد احترام قرار داشت. با این حال او در دهه‌های 1980 و 1990 شروع به رعب افکنی گسترده کرد. من با عربستانی‌هایی که نگران هستند محمد بن سلمان از این روش پیروی کند، صحبت کرده‌ام‌.

یک روایت درباره محمد بن سلمان که هر سفیری در ریاض می‌گوید روایت "گلوله" است. هنگامی که محمد بن سلمان 22 سال داشت (حدودا 10 سال قبل) می‌خواست یک تجارت به راه بیندازد. در یک موقعیتی نیاز داشت که یک قاضی عربستانی یک سندی را برای او امضا کند اما این قراداد مشکلی داشت بنابراین قاضی از این کار سر باز زد.

براساس این ماجرا محمد بن سلمان یک گلوله از جیبش بیرون کشید و روی میز این فرد گذاشت و به او گفت یا شما این را امضا می‌کنید یا این نصیب شما خواهد شد. این مرد قرارداد را امضا کرد اما بعدا شکایت محمد بن سلمان را نزد ملک عبدالله، پادشاه آن زمان مطرح کرد و او حضور محمد بن سلمان در دربار سلطنتی را ممنوع کرد.

این داستان‌ها و نگرانی‌ها درباره محمد بن سلمان نشان دهنده چهره نوظهوری در سلطنت عربستان است که کم طاقت بوده و به دنبال تغییرات عجولانه در این کشور سلطنتی است. شاید این ولیعهد اکنون گمان می‌کند که جنبش اصلاحاتی که به راه انداخته از کنترل خارج شده است، شاید هم فکر می‌کند که بیش از حد سریع جلو می‌رود و نخبگان پیر را که اکنون نیاز به راضی شدن دارند، ناراحت کرده است.

شاید پدر او به او توصیه کرده – یا گفته شده که به او توصیه کرده – که او باید از سرعت خود بکاهد. این امکان که محمد بن سلمان ممکن است با مخالفت‌های قدرتمندی در عربستان روبرو شود ماه گذشته میلادی در اجلاسی عربی به میزبانی ملک سلمان در شهر ظهران بروز پیدا کرد. این گردهمایی متمرکز بر تصمیم دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا برای منتقل کردن سفارت آمریکا در اسرائیل به شهر قدس بود. در بیانیه پایانی این اجلاس بسیاری از صحبت‌های معمول درباره حمایت از فلسطینی‌ها مطرح شد. این چندان شگفت آور نبود. البته بجز این حقیقت که محمد بن سلمان (که در این اجلاس شرکت کرد اما به عنوان یک نقش پشتیبان برای پدرش) از یک تور سفر سه هفته‌ای به آمریکا بازگشته بود، در حالی که در آنجا مکررا شیفتگی جامعه میلیاردها و تجار و یهودیان آمریکا را برانگیخته بود.

محمد بن سلمان براساس گزارش‌ها به جامعه یهودیان آمریکا گفته بود که مساله سرنوشت فلسطینی جزو 100 مساله اول عربستانی‌های عادی نیست. – این گفته براساس گزارش‌ها باعث شگفتی بسیاری از مردم شد. کسانی که با محمد بن سلمان دیدار کردند می‌گویند او در تعاملاتش حتی با کسانی که با آنها مخالف است، مشابه بیل کلینتون، رئیس‌جمهور اسبق آمریکا عمل می‌کند. با این حال او به ندرت نظرش را تغییر می‌دهد. با این حال این ناگوار است زیرا او همچنین در حال مشهور شدن به خاطر گرفتن تصمیمات بد است. از جمله این تصمیمات بد بازداشت سعد حریری، نخست وزیر لبنان، جنگ ادامه‌دار عربستان در یمن علیه حوثی‌ها، مناقشه دیپلماتیک با قطر و بازداشت حدود 400 شاهزاده و تاجر متهم به فساد در عربستان است. علاوه بر آن اجرای سند دورنمای 2030 که سند تغییرات اقتصادی در عربستان است با سرعت لاک‌پشتی جلو می‌رود.

شاهکار این طرح فروش بخشی از شرکت نفت دولتی آرامکو عربستان است اما این اتفاق به تاخیر افتاده است. در این میان افشاگری‌های رسوا کننده‌ای علیه افراط گری‌های محمد بن سلمان در حال بروز است.

به نظر می‌رسد محمد بن سلمان واقعا علاقه‌مند به تغییر نیست. بازداشت این فعالان نشان دهنده ادامه همان شیوه رفتار عربستان در گذشته است. در سال 1990 ده‌ها زن عربستانی به اتهام رانندگی در ریاض دستگیر شدند اما عربستان امروز قرار است متفاوت باشد و قرار است محمد بن سلمان یک چهره سلطنتی متفاوت باشد. امیدهای جهان به این است که او یک کشور عربستان مدرن به وجود آورد که بتواند خود را از قید و بندهای محافظه کارانه رها کند. بعد از این بازداشت‌های اخیر اکنون قابلیت محمد بن سلمان برای ارضا این امیدها زیر تردید قرار می‌گیرد.