دیپلماسی زنگنه درآمد نجومی نفت را از ایران گرفت

این تصمیم تنها مختص 13 کشور عضو سازمان اوپک بوده که در کنار آنها هم تعدادی از اعضای غیر اوپک همچون روسیه تعهد کرده اند در این مدت تا سقف 600 هزار بشکه از حجم تولیدات خود بکاهند.

نخستین مرحله از کاهش این میزان از حجم تولیدات اعضای اوپک مربوط به نشست آذرماه سال 95 بود و مرحله دوم آن هم مربوط به همین دو هفته قبل. با وجود این توافق بزرگ اما قیمت نفت خام از 54 دلار و 40 سنت در روزهای اخیر به سطح 47 دلار سقوط کرده، کاهشی که به شدت بحث برانگیز بوده تا حدی که حتی بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت ایران هم نتوانست ابراز شگفتی خود از این افت شدید قیمت نفت را پنهان دارد.

با توجه به ادامه دار شدن افت قیمت نفت، هیچ تضمینی به چشم نمی‌خورد که در کوتاه مدت بهای طلای سیاه در بازارهای جهانی به زیر 47 دلار هم سقوط نکند.

در اینصورت و با وجود تولید سه میلیون و 800 هزار بشکه ای نفت خام ایران و صادرات روزانه دو میلیون یکصد هزار بشکه ای نفت خام، میزان درآمدهای نفتی ایران به دوران قبل از تحریم‌ها هم باز نمی‌گردد. به عبارت بهتر، با وجود افزایش حجم تولید و به تبع آن رشد صادرات نفت خام به عنوان یکی از مزیت‌های اجرای برجام، اما در عمل ایران هنوز هم نتوانسته رکورد درآمد آنچنانی از این محل را بشکند.

صادرات نفت خام ایران قبل از اجرای برجام و در دوران تحریم‌ها ، دستکم روزانه یک میلیون بشکه بوده که برآورد می‌شود درآمد کشور از این محل در سال 94 حدود 24 میلیارد دلار بوده است.

با اجرای برجام و افزایش میزان صادرات نفت خام به میزان دو برابر، اما در عمل قیمت نفت همواره سیری نزولی داشته، اتفاقی که نه به مذاق وزیر نفت خوش آمده و نه دولت، چرا که دولت با داشتن بدهی سنگین و این حجم درآمد، از پاسخگویی به بدهی خویش عاجز مانده است.

گفته می‌شود که میانگین قیمت نفت درسال 95 در حدود 45 دلار بوده که با احتساب صادرات روزانه دو میلیون بشکه ای طلای سیاه، میزان درآمد کشور از محل صادرات نفت خام در سال 95 به حدود 41 میلیارد دلار رسیده، رقمی که با وجود ظاهر افزایشی آن در تولید اما هنوز هم قله اعداد سال‌های 89، 90 و یا 91  را فتح نکرده است. از این جهت می‌توان نتیجه گرفت که پل زدن به دنیای بین‌الملل با برجام هم گره مهمی از مشکلات دولت و وزارت نفت باز نکرده.

اما چه شد که با توافق اعضای سازمان اوپک هم قیمت نفت سیری نزولی به خود گرفت؟

تردیدی نیست که با شرایط این روزهای بازار، دستاورد نشست اخیر اوپک به یک موج مرده بیشتر شباهت داشت؛ موجی با دامنه کوتاه که حرکت آن درکوتاه مدت تاثیری بر بازار نخواهد داشت.

"پاتریک پویان" مدیرعامل  غول نفتی توتال فرانسه گفته که تصمیم اخیر اوپک برای تمدید کاهش تولید، یک چیز مهم را به دست داد و آنهم قابلیت پیش بینی بازار نفت تا سال 2018.

واقعیت این است که درحال حاضر همه مولفه های متغیر و تاثیرگذار در بازار نفت در دسترس اعضای اوپک نیست از جمله افزایش عرضه نفت خام کشورهای لیبی و نیجریه، دو عضو ثابت اوپک که به دلیل ناامنی موجود در کشور های متبوع چاره‌ای جز افزایش تولید نداشته و از محدودیت در تولید معاف شده‌اند. این یعنی استمرار در افزایش عرضه و تاثیر بر کاهش تقاضا و از آن مهمتر حرکت در مسیر اشباع بازار نفت!

عامل دیگر، دستور برای آزادسازی 345 هزار بشکه ای  نفت خام از ذخایر استراتژیک ایالات متحده بوده که در صورت تصویب، ازاکتبرسال 2018 و برای مدت 10 سال صادرات روزانه 95 هزاربشکه ای  نفت خام  آمریکا قلب بازار را نشانه خواهد رفت.

بر این رقم باید حجم تولید و صادرات نفت شیل را هم افزود که از چند ماه قبل حجم دکل‌های نصب شده حفاری در این کشور به مراتب افزایش یافته است.

هرچند که در حال حاضر هم حجم تولید نفت خام درآمریکا با افزایش 10 درصدی نسبت به میانه سال 2016 میلادی، به 9 میلیون و 300 هزار بشکه در روز رسیده که این رقم نزدیک به حجم تولیدات  روسیه و عربستان است.

در کنار این موارد می توان به حجم بالای ذخیره سازی و عدم پایبندی کامل غیر اوپکی‌ها به خصوص قزاقستان و مکزیک هم اشاره داشت که همه این موارد در مجموع کمر بازار نفت را شکسته است.

تا پیش از این، ضعف در دیپلماسی نفتی یکی از ایرادات بزرگ زنگنه در دنیای انرژی به شمار می‌آمد، اما اکنون تلاش جمعی از اعضای حاضر در بازار نفت برای کسب سود بیشتر، همه سیاست‌های ژنرال کهنه کار را به چالش کشیده و با وجود افزایش تقاضا برای استفاده از انرژی در فصل سفرهای تابستانی، اما پیش بینی می‌شود که تا مدتها، بازار، قیمت نفت 60 دلاری را برروی تابلوی های وال استریت نبیند.