فضائل علمی فاطمه معصومه(س)

حجت الاسلام مقیمی حاجی، با تبریک ولادت حضرت معصومه(س) و روز دختر گفت: زیارت نامه ای برای حضرت معصومه(س) از طرف امام رضا(ع) ذکر شده است، از این جهت ایشان تنها بانویی از بنی هاشم است که به صراحت از امام معصوم زیارت نامه ای برایشان بیان شده که دارای سند معتبر است.

حضرت معصومه؛ دختر، خواهر و عمه ولی خدا

وی با بیان اینکه حضرت فاطمه معصومه، دختر موسی بن جعفر و دختر ولی خدا و خواهر ولی خدا و امام خدا و عمه ولی خدا است، افزود: در مورد مادر بزرگوار آن حضرت در منابع روایی آمده است که حمیده همسر امام صادق(ع) یعنی مادر حضرت موسی بن جعفر(ع) زن بافضیلتی بوده است. در اصول کافی، جلد ۱، صفحه ۴۷۷ آمده است که حمیده، زنی است که همانند شمس طلای خالص از ناپاکی ها و ناخالصی ها پاک و مبراست. این بانوی بافضیلت نقل می کند که خدمتکار و کنیزی بنام نجمه را در خدمت داشته، ایشان می گوید: زمانی که با نجمه آشنا شدم دیدم این زن دارای فضیلت و اخلاق و اهل آداب هست. در خواب پیامبر(ص) را دیدم که به من فرمود: نجمه را به پسرت موسی کاظم ببخش و همسر او کن. با این خواب ایشان نجمه را که کنیزی اهل ذکر و دعا و عبادت بود به همسری امام موسی کاظم در می آورد که او مادر امام رضا(ع) و حضرت فاطمه معصومه(س) می شود.

این محقق و نویسنده کشورمان در ادامه سخنانش گفت: در احوال نجمه(س) مادر امام رضا(ع) آمده است که زمانی که دارای فرزند شد تقاضا کرد که برای این فرزند دایه ای بگیرند، گفتند: شما ناتوانید از رسیدگی به فرزند. گفت: نه! می توانم فرزندم را رسیدگی کنم اما از زمانی که دارای فرزند شدم میزان عبادت من به درگاه خداوند کم شد می خواهم قدری فراغت پیدا کنم و به نماز و تسبیح و عبادت بپردازم.

حجت الاسلام مقیمی تصریح کرد: در روایات آمده حضرت موسی بن جعفر این زن را خودش خریداری کرده بود و ابتدا به خدمت مادر درآورده است. حضرت به مناسبتی فرموده بودند: به امر الهی نجمه را خریداری کردن و این بشارت به او داده شد که از او فرزندی به دنیا می آید که بهترین انسان روی زمین باشد که بعدها از نجمه، حضرت رضا(ع) متولد شد، لذا حضرت موسی بن جعفر حضرتش نجمه را به لقب طاهره هم می نامید که اشاره به مقام معنوی و اخلاقی این بانو دارد. حضرت فاطمه معصومه در دامان چنین مادری و پدرش حضرت موسی بن جعفر که نیازی به تعریف دارد و از امامان اهل بیت است پرورش یافته است.

وی با بیان اینکه در مورد سال تولد حضرت معصومه(س) روایتهای مختلفی وجود دارد، گفت: براساس قرائن و شواهد گمانه زنی هایی در مورد تاریخ تولد حضرت فاطمه معصومه(س) پرداخته اند، از سال ۱۸۳ زمان شهادت پدر بزرگوارش نقل شده که قدری با ایامی که چهار سال آخر عمر شریف موسی بن جعفر پیوسته در زندان بود با این احتمال تضعیف می شود و احتمال بیشتری که برخی از موخرین و مؤلفین دادند که قرائن آن را تأیید می کند سال ۱۷۳ هست، قبل از آخرین باری که حضرت به زندان بیفتد. با این وجود در حدود سالهای ۱۷۳ آن حضرت به دنیا آمد. یک روایت دیگری هم درباره سفر اهل قم به خانه آن حضرت می باشد که این نکته را تأیید می کند تولد آن حضرت در سال ۱۷۳ بوده است. این روایت همچنین فضیلت و مقام علمی حضرت فاطمه معصومه را نشان می دهد.

فضائل علمی حضرت معصومه(س)

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در ادامه سخنانش در مورد روایت دیدار اهالی قم با حضرت امام موسی کاظم(ع) گفت: در تاریخ آمده است که زمانی حضرت موسی بن جعفر(ع) و امام رضا(ع) در سفری بودند و در مدینه حضور نداشتند عده ای از شیعیان به مدینه آمدند و سؤالاتی داشتند، به دنبال این بودند که پاسخی برای این سؤالات پیدا کنند. زمانی که به خانه حضرت موسی بن جعفر(ع) می رسند خبردار می شوند که آن حضرت در مدینه تشریف ندارند از این قضیه قدری مکدر و ناراحت می شوند. آن مجموعه سؤالات را حضرت فاطمه معصومه(س) طلب کرد و برای آن سؤالات پاسخهایی را نوشت و به آنها داد. آنها این پاسخ ها را گرفتند و خوشحال شدند و رفتند و زمانی که داشتند بر می گشتند در راه حضرت موسی بن جعفر را دیدند و دست خط حضرت فاطمه معصومه را به ایشان نشان دادند و گفتند: سؤالاتی داشتیم شما تشریف نداشتند و دختر شما پاسخ به این سؤالات داد. امام زمانی که آن پاسخها را ذیل سؤالات مشاهده کرد فرمود: «فداها أبوها: پدرش فدای او باشد.» این جمله را سه مرتبه تکرار کردند.

فداها ابوها

وی افزود: این داستان فضیلت علمی حضرت فاطمه معصومه را در زمان حیات پدر یعنی دوران کودکی ایشان نشان می دهد که شاید طبق همین قرائن حضرت فاطمه معصومه حدود ۱۰ سال سن داشته است. این داستان تأیید می کند که تولد آن حضرت باید حدود سالهای ۱۷۳ باشد، یعنی قبل از شهادت پدر به سنی رسیده باشد که به این سن رسیده و توانسته این پاسخها را بدهد که پدر سه مرتبه فداها ابوها را بیان کند. این نشان از فضیلت علمی آن حضرت در سنین کودکی دلالت می کند.

مقیمی حاجی در ادامه گفت: نکته مهم دیگر در مورد فضیلت حضرت فاطمه معصومه این است که زمانی که امام رضا(ع) از مدینه به مرو هجرت اجباری کردند و به بهانه ولیعهدی مأمون ایشان را از مرو فراخواندند، سال ۲۰۰ هجری بود. در آن سال امام رضا(ع) ۵۲ ساله بود، که این هجرت سیاسی اجباری را انجام دادند. در آن زمان امام با برخی از خاندان و نزدیکان این سفر را انجام دادند و به خراسان مهاجرت کردند. حضرت فاطمه معصومه(س) هم قصد داشت که به برادرش ملحق شود اما دستگاه حکومت مأمون نگذاشت و مخالفت کرد و مانع تراشی هایی انجام داد تا اینکه یک سال بعد در سال ۲۰۱ حضرت فاطمه معصومه توانست از مدینه به سمت ایران و خراسان حرکت کند که به برادرش ملحق شود.

درس ولایت پذیری و ملحق شدن به امام

وی خاطرنشان کرد، حرکت حضرت فاطمه معصومه، این اشاره را به دیگران داشت که همه باید به امام رضا(ع) ملحق شوند یعنی نکته ولایت پذیری را گوشزد کردند. هر جا که امام هست، شیعیان باید به دور امام جمع شوند و امام را را از غربت رهایی بخشند و به سوی امام حرکت کنند. این قضیه ما را به یاد جمله ای از حضرت فاطمه زهرا(س) می اندازد. حضرت فرمودند: مثل امام، مثل کعبه است که مردم باید به سمت آن حرکت کنند و به دور آن بگردند. نه اینکه کعبه به سوی مردم بیاید. این حرکت حضرت معصومه(س) ما را به یاد سخن مادرش حضرت فاطمه زهرا(س) می اندازد که همه باید به سمت امام بروند، لذا شیعیان بسیاری در زمانی که حضرت امام رضا(ع) به سمت خراسان آمد آنها به همین سمت حرکت کردند در مسیر ولایت تا به امام ملحق بشوند.

تنها بانویی از بنی هاشم که زیارت نامه منصوصه دارد

مقیمی حاجی در ادامه سخنانش با اشاره به اینکه در باب فضیلت حضرت معصومه(س) همین بس که زیارت نامه ای از امام رضا(ع) برای ایشان باقی مانده است، گفت: این بانو، تنها بانویی از بنی هاشم است که زیارت نامه منصوصه دارد یعنی زیارت نامه ای که یک امام برای یک بانویی، انشاء و یا املاء می کند. تمام مطالبی که در زیارت نامه هست و نکاتی که در مورد شأن آن حضرت بیان شده برای ما حجت است و دلیل بر عظمت بالای اوست. در رابطه با حضرت فاطمه معصومه(ع) و فضیلت زیارت ایشان قبل از تولد ایشان از امام صادق(ع) روایت داریم که فرمودند: حرم خداوند مکه و حرم پیامبر(ص) مدینه است و حرم ما اهل بیت(ع) در قم است از آن روزی که دخترم فاطمه در آن مدفون می شود. پیش از تولد حضرت فاطمه معصومه امام صادق در رابطه با او و فضیلت او این جمله را فرمود: که به برکت مدفون شدن فاطمه معصومه در قم، شهر قم حرم اهل بیت(ع) قلمداد شده است که در ادامه میفرماید: حرم من و فرزندانم قم است که با شفاعت او همه شیعیان من داخل بهشت خواهند شد. این وعده ای است که امام صادق(ع) نسبت به حضرت فاطمه معصومه(ع) و شیعیان و وسعت شفاعت او می دهند.

مقام شفاعت حضرت معصومه(س)

او به مقامی می رسد که به بیان یک امام معصوم وسعت شفاعت او، همه شیعیان را فرا می گیرد این نشان از مقام معنوی آن حضرت دارد. در زیارت نامه حضرت معصومه که از امام رضا نقل شده آمده است: ان .... ما از آن حضرت طلب شفاعت می کنیم چون برای او شأن و جایگاه عظیم و والایی را نزد خداوند برای او قائل هستیم. امام رضا می فرماید: من زار عارفا به حقها الْجَنَّةَ عَلی اللَّهُ تَعَالِی. کسی که آن حضرت را زیارت کند و عارف به حق او باشد برای او بهشت واجب است. این چه مقامی است که باید عارف به حق آن باشیم. در  زیارت امام رضا(ع) و زیارتنامه جد او ـ امام حسین(ع) ـ آمده «اتیتک عارفا بحقک» من به زیارت تو آمدم در صورتی که عارف به حق تو هستم.

پاداش زیارت فاطمه معصومه(س)

این استاد حوزه و دانشگاه اظهار داشت: تعبیری که در رابطه با امام معصوم یعنی امام رضا و امام حسین(ع) آمده که عارف به حق امام حسین(ع) و امام رضا(ع) بودن در روایت امام رضا(ع) در مورد حضرت معصومه(ع) هم آمده است: من زار عارف بحقها: کسی که عارف به حق او باشد، بهشت بر او واجب است. عارف به حق حضرت معصوم چه حقی است که اگر کسی عارف به این حق عظیم و جایگاه والای او باشد و زیارت را با این شناخت و کیفیت انجام دهد بهشت بر او واجب می شود. معلوم است امام رضا(ع) فضیلت و مقام معنوی بسیار والایی را برای حضرت معصومه قائل است. طبیعی است که این مقام جز در سایه عبادت و اخلاص و معرفت به خداوند دست یافتنی نیست.

وی افزود: از امام جواد(ع) هم روایت شده که «من زار عمتی فی القم فله الجنه عارف بحقها: کسی که عمه مرا درقم زیارت کند بهشت بر او واجب می شود در حالی که عارف به حق او باشد.» پس سه امام ـ امام صادق(ع)، امام رضا(ع) و امام جواد(ع) ـ در رابطه با مقام والای آن حضرت مطالبی را نقل کردند و توصیه به زیارت آن حضرت کردند که حکایت از مقام معنوی و والای آن حضرت می کند.

نویسنده کتاب جوانان و روابط بیان کرد: علامه محقق شیخ فضل علی آقای قزوینی از شاگردان آخوند خراسانی در رابطه با زیارت و مقام والای حضرت فاطمه معصومه می فرماید: فضائل و مراتب کمال و جلال ظاهری و باطنی و صوری و معنوی این برگزیده خداوند از حد وهم و خیال افراد خارج است. آن حضرت از خانواده رسالت و طهارت است که بعد از حضرت فاطمه زهرا و زینب کبری، زنی به این جمال و کمال و علو مکان و رفعت شأن پا در عرصه وجود نگذاشته است. او زنی است که نصی برای زیارت و وارد شده است که اینها مراتب کمال حضرت معصومه را نشان می دهد که مایه مباهات معصومان بوده است و سه معصوم در رابطه با جایگاه و مقام معنوی آن حضرت سخن گفته اند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در پایان تأکید کرد: زیارت نامه که از امام معصوم(ع)انشاء شده است؛ جمله جمله آن باید مورد توجه قرار بگیرد مقام شفاعت و جایگاه والا و بزرگی که آن حضرت نزد خدا دارد، نشان از تقوای این بانوی کرامت است. نزد خدا بودن دارای اهمیت و فضیلت بزرگی است که نشان دهنده مقام معنوی و عرفانی آن حضرت است که به مقام شفاعت رسید. به چنین جایگاهی می رسد که مقام شفاعت او تمام شیعیان را در بر می گیرد که در ما او را بانوی کرامت می نامیم. بانویی که از خانوان فضیلت و کرامت هستند. خیر و کرامت آنها به همه افراد می رسد فردای قیامت شفاعت او تنها بخشی از شیعیان نیست بلکه همه شیعیان با شفاعت او وارد بهشت می شوند. چه کرامتی بالاتر از این، لذا بین میلاد حضرت معصومه(س) تا امام رضا(ع) که یک دهه فاصله هست دهه کرامت نامیده شده است چون هر دو از خاندان کرامت هستند. در طول ایامی که مرقد آنها مورد توجه شیعیان بوده همواره به زائران خودشان توجه داشتند و افراد مختلف در طول تاریخ حاجات خودشان را از این خانواده گرفتند.