گاهي شغلها ميتوانند زمينهساز بروز آسيب در موها و باعث ريزش آنها شوند.
مو اساسا به دو قسمت تقسيم ميشود. قسمت ريشه كه زير پوست قرار دارد بخش زنده مو است و آنچه به عنوان تارهاي مو روي سطح سر ميبينيم بافتي مرده است. اين بافت مرده توسط غلافي به نام كوتيكول محافظت ميشود كه اگر به هر دليلي از قبيل آسيبهاي فيزيكي يا شيميايي آسيب ببيند، تارهاي مو حالت مطلوب خود را از دست داده و شكننده، كدر، وز، دو يا چند شاخه و در كل بد حالت ميشود. كوتيكول موها را لطيف و خوشحالت نگه ميدارد و به همين علت حفظ اين غلاف در برابر آسيبها و تروماهاي محيطي بسيار اهميت دارد. شايد جالب باشد بدانيد بعضي از شغلها باعث ريزش مو ميشوند.
در اينخصوص در گفتوگويي با دكتر الهيار طاهري، متخصص پوست و مو به اين مسئله پرداختهايم. دكتر طاهري با بيان اين موضوع اشاره ميكند، گاهي شغلها ميتوانند زمينهساز بروز آسيب در موها و باعث ريزش آنها شوند. بايد توجه داشت آسيبهاي وارده به غلاف موها يا فيزيكي يا شيميايي هستند كه در ميان آسيبهاي فيزيكي بايد به حرارت و نور اشاره كرد، آسيبهاي شيميايي هم ناشي از تركيبات شيميايي است كه در سطح موها مانند ژل و تافت استفاده ميشود.
كشاورزان
كشاورزان به علت آنكه در محيطهاي باز فعاليت ميكنند در تماس طولاني و
مستقيم با آفتاب هستند. بايد توجه داشت هر دو نوع اشعههاي UVA و UVB براي
موها مضر هستند و باعث آسيب رسيدن به كوتيكول موها ميشوند. اين آسيبها
منجر به تيرگي، خشكي، بد حالت شدن و حتي تغيير رنگ در موها شود. در ايران
عموما كشورزها از پوششي مانند كلاه استفاده ميكنند. اين مسئله از اين جهت
كه آسيب ناشي از تابش و نور آفتاب را كمتر ميكند اما به علت ازدياد ميزان
عرق اصلا مناسب نيست. به هر حال كشاورزان به خاطر شغلشان در معرض يك سري
عفونتها بهخصوص عفونتهاي قارچي هستند.
اساسا يكي از اختلالاتي كه در موهاي كشاورزان ديده ميشود ناشي از عفونتهاي قارچي است. بايد به اين نكته اشاره كرد كه قارچها به سه طريق خاك، حيوان و انسان منتقل ميشوند. كشاورزان قاعدتا با خاك و حيوان بيشتر در تماس هستند. تماس كشاورز با حيواني كه مثلا به عفونتي قارچي مبتلاست و گذاشتن كلاه به سر ميتواند زمينه را براي رشد قارچ و عارضههاي ناشي از آن در سطح سر و مويشان مساعد كند. حتما توجه كنيد كه عفونتهاي قارچي كه از حيوان منتقل ميشوند چون بسيار شديد هستند، حتي ميتواند منجر به از دست دادن دائمي موها شود و ديگر جاي آنها مويي در نيايد.
ناجيان غريق
دستهي ديگر از مشاغلي كه ميتواند به موها آسيب بزند در غريقهاي نجات
ديده ميشود، بهخصوص در تابستان و فصول گرم كه كارشان بيشتر است. اين
افراد نسبت به افرادي كه شغلشان باعث آسيب رسيدن به موها ميشود، بيشتر در
معرض خطر هستند، زيرا جداي آنكه اساسا در معرض نور آفتاب هستند، مدام در
آب هستند و موهايشان به طور مرتب شسته ميشود و موها ديگر هيچ حفاظتي
ندارند. بايد بدانيد كه گرد و خاكي كه به طور طبيعي روي موها مينشيند سدي
محافظتي تا حدودي ايجاد ميكند كه يا اشعههاي خورشيد را جذب يا رفلكس
ميكند اما ناجيان غريق چون مدام در آب ميروند، اين حفاظ طبيعي از سطح
موهايشان پاك ميشود و اشعههاي UV به شدت كوتيكول موهاي آنها را تخريب
ميكند. مسأله ديگري كه به موهاي ناجيان غريق آسيب ميرساند كلر موجود در
آب استخر است. از آنجا كه استخرها به علت ميزباني زياد از شناگران مجبور به
استفاده از ميزان بالاتري از كلر هستند، موها در معرض خطر بيشتري هستند.
به عبارتي ناجيان غريق نهتنها موهايشان در معرض آسيب فيزيكي است بلكه
آسيب شيميايي هم ميبينند. ضمن آنكه بايد به وجود املاح مس در آب استخرها
اشاره كرد كه تركيب اين ماده با نور آفتاب روي سطح مو ميتواند باعث تغيير
رنگ موها شود. استفاده از كلاه مخصوص شنا در اين موارد بسيار كمككننده
است.
دامداران
از آنجا كه دامداران به طور مستقيم با حيوانات در ارتباط هستند ممكن است
بيشتر دچار عفونتهاي قارچي بشوند. اين عفونتها نه تنها براي پوست مضر
هستند بلكه ميتوانند باعث حذف دائمي موها هم شوند كه ريزش موي غيرقابل
برگشت است.
مكانيكها و كارگران صنعتي
افرادي كه در كارخانههاي صنعتي كار ميكنند و مكانيكها يا تعويض روغنيها
كه چون با روغنهاي صنعتي سروكار دارند هم در معرض خطر هستند. در واقع اگر
فرد مستعد جوش آكنه باشد و از كلاه مناسب استفاده نكنند و دست چرب و
روغنيشان رابه موها بزنند هم ميتوانند باعث تشديد بروز جوشهاي آكنه
بشوند و هم ميتواند عفونت شديدي ايجاد كند كه به ريشه موها آسيب زده و
ريزش موي غيرقابل برگشت را به وجود بياورد. توصيه ميشود حتما از كلاه
مناسبي استفاده كنند كه مواد روغني با پوست و موهايشان تماس نداشته باشد.
بهخصوص در ناحيهي پشت گردن. اين كارگرها معمولا لباسهاي كاري ميپوشند
كه جنس زبر و خشكي دارد و تماس يقه زبر اين لباسها با پوست گردنشان
چنانچه با روغن صنعتي هم آغشته باشد ميتواند منجر به عارضه جوش گردني شود
كه به آن بايد ايجاد گوشت اضافه را هم در نژاد ايراني كه نژاد تيرهاي است
در بعضي افراد افزود. به اين عارضه «آكنه پسگردني گوشت اضافهساز»
ميگويند.
نكات مهمي كه دربارهي شغل و ريزش موها بايد بدانيد:
١. يكي از سوالات رايجي كه پرسيده ميشود اين است كه استفاده از كلاه ايمني
باعث ريزش موها ميشود؟ بايد گفت چه در موتورسواران براي مثال پيكهاي
موتوري و چه در كارگران ساختماني استفاده از كلاه ايمني حتي به شكل
طولانيمدت، باعث ريزش موها نميشود، تنها ممكن است به علت تعريق و اين
سايشي كه بين موها و كلاه است، موها كمي بد حالت شود. اتفاقا از اين جهت
كه اين افراد ساعات طولاني از روز را در معرض تابش آفتاب هستند، استفاده از
كلاه ايمني نه تنها به سلامتي و امنيتشان كمك ميكند بلكه مانعي بسيار
خوب در برابر آسيبهاي ناشي از نور بر موها است و يك عامل بسيار مفيد و
كمككننده است كه اجازه تخريب شدن موها را نميدهد.
٢. هنوز ثابت نشده كه استرس بتواند باعث ريزش موها شود و همچنان بر سر اين موضوع بحث وجود دارد. آنچه در آن اتفاق نظر وجود دارد اين است كه اگر استرس كه ميتواند استرس شغلي هم باشد در خواب و خوراكي خود تأثير منفي و تغييري ايجاد كند ميتواند باعث ريزش و آسيب به موها شود، در واقع استرس به شكل غيرمستقيم ميتواند اثرگذار باشد و علت مستقيمي نيست كه بگوييم شغلهاي پر استرس باعث ريزش مو ميشوند.
٣. احتمال اين مسئله كه عفونت قارچي منجر به ريزش مو در مشاغلي كه فردبا فرد تماس و ارتباط دارد مانند پزشكان يا آرايشگران كه ميتوانند مراجعهكننده بيمار داشته باشند، بسيار اندك است و براي چنين سرايتي بايد تماس مكرر با منبع مبتلا به عفونت قارچي داشت.
4. تماس دست با موادي كه تركيبات قليايي دارند و بردن دست آلوده به اين مواد لابهلاي موها ميتواند باعث آسيب و حتي ريزش موها ميشود.
5. آلودگي محيطي مانند آلودگي محيطهاي كاري معدني يا سطح خيابانها بهخصوص در مورد رانندهها باعث آسيب به موها و ريزش موها نميشود.
6. در ميان آسيبهاي فيزيكي علاوهبر نور، حرارت هم ميتواند باعث ريزش موها شود، اما به شرطي كه اين منبع حرارتي خيلي به فردنزديك باشد. مثلا فردي كه در نانوايي، نان را در تنور ميگذارد يا از آن بيرون ميكشد يا آنهايي كه در كوره يا ذوب آهن فعال هستند. به همين علت توصيه ميكنيم حتما از كلاه استفاده كنند.