طنزنامه پادشاه توخالی!

در بین گونه‌های مختلف داستانی که درباره انقلاب اسلامی نوشته شده است، «طنز» از گونه‌های مورد علاقه برخی از نویسندگان محسوب می‌شود که تا به حال آثار متعددی به قلم تعدادی از طنزنویسان در این بخش نوشته شده و بسیاری از آنها با استقبال مخاطبان مواجه شده است. یکی از نویسندگان معاصر که از سال‌ها قبل با قلم طنز به سراغ ادبیات داستانی انقلاب اسلامی رفته، محمدعلی علومی، داستان‌نویس کرمانی است که رمان «شاهنشاه در کوچه دلگشا» از آثار معروف این نویسنده در بخش داستان طنز انقلاب محسوب می‌شود.

رمان شاهنشاه در کوچه دلگشا درباره وقایع تاریخ معاصر ایران، مانند کودتای 28 مرداد 32 و عملیات آژاکس است. به شاه خبر می‌دهند که انگلستان قصد کودتا دارد و می خواهد سلسله جدیدی را حاکم کند. شاه به سبک شاه عباس با لباس مبدل به کرمان می‌رود، چون آنجا یکی از مراکز قدیمی نفوذ استعمار بریتانیا و مقر پلیس جنوب بوده است. به این ترتیب یک دیکتاتور با اقشار پایین جامعه همنشین می‌شود.

فضای این رمان به فراخور موضوع، آمیخته‌ای از طنز و ترس است و از رهگذر این حالت گروتسک به جهان داستان‌های کافکا نزدیک می‌شود. جایی از این رمان کلاغ به ساواک کرمان خبر می‌دهد که شاه و دوست او «آماشاءااله ایرانمنش» علیه رژیم پهلوی صحبت می‌کرده‌اند.

رمان شاهنشاه در کوچه دلگشا چندی پیش جایزه بخش رمان کتاب سال طنز را از آن محمدعلی علومی کرده است.

فضای این کار مانند اغلب کارهای علومی فضایی است که خواننده را در نوعی ترس و دلهره و از سویی دیگر با موقعیت های ناب طنز روبه‌رو می‌کند.

کتاب حاضر، داستان طنزى درباره روابط پنهانى رضاخان با اشخاص متعدد و کشورهاى دیگر است. گفت‌و‌گوهای شاه با شوستر، نیکسون، زنان دربار و شخصیت هاى‏سیاسى سایر کشورها، اوضاع سیاسى و مبارزات مردم، نشست‏ها و مذاکرات با رجال سیاسى ایران از جمله هویدا، تیمسار نصیرى، شب‏نشینى‏ها و قمار درباریان، سفر هفت ساعته شاه به زمان آینده‏ و مشاهده مبارزات مردم از جمله مواردى است که به صورت‏ طنز در این داستان به آن‌ها اشاره شده است.

در بخشی از این رمان می‌خوانیم:

«...به هر حال یارو یک خرده ما رو چپ چپ نگاه کرد و گفت: نام محفوظ... به آن آبجی‌ات بگو پایش را از تو کفش ما دربیاورد و الا شکمش را سفره می‌کنم قاچاق هرویین جنوب ایتالیا در انحصار من است. قرار بر این بوده که جنس ایران و ترکیه و آن طرف اروپا مال او باشد و این طرفش مال من، حال شنفته‌ام آبجی خانمت پشت سر ما کرکر می‌خواند و خیالاتی دارد. محض گل روی شماست که هیچی به او نمی‌گویم و الا اگر باز هم پررویی کند به شاخ سبیل داش‌های رم، با قمه حسابش را می‌رسم یا می‌دهم به این شازده پسرها یک گلوله حرامش کنند، روشن شد...؟»

داستان در دو قلمرو، اساطیر، قصه‌ها و باورهای رایج در فرهنگ مردم و در عین حال در قلمرو واقعیت‌های تلخ و مسخ کننده اتفاق می‌افتد و از این زاویه و منظر، رئالیسم جادویی با بینش و بیان طنز محسوب می‌شود. در بخشی از داستان به اعتراضات مردم پرداخته شده است:

«شاهنشاه از داروخانه زدند بیرون و یک‌دفعه متوجه شدند که دوباره همه چیز به هم ریخته و تغییر کرده است مثل روز تعطیل، کرکره همه مغازه‌ها پایین است و کسی توی خیابان و میدان نیست که ناگهان فریاد جماعتی از پشت سر اعلی حضرت بلند شد: مرگ بر شاه، مرگ بر شاه، بگو ... رمق از دست و پای شاهنشاه در رفت، ترس مثل صخره‌ای عظیم بر ذات همایونی نشست و له شان کرد شاهنشاه درمانده و بی پناه، دور و برشان را نگاه کردند تا بلکه پروفسور را پیدا کنند افسوس اثری از پروفسور نبود اما گروهی عظیم از زن و مرد و بچه در حالیکه عکس‌های متعدد و پرچم‌های رنگ به رنگ و نوشته‌های لا اله الاالله و استقلال آزادی جمهوری اسلامی و مرگ بر سلطنت پهلوی و ... به دست داشتند جلو می‌آمدند همه چهره‌ها مصمم، شجاع، خشمگین. شاهنشاه از ته دل آه کشید مرگ بالای سر اعلیحضرت پرپر می‌زد چنگال سرد مرگ بر قلب شاهنشاه پنجه کشید اما از آنجا که در هنگام خطر مغر بشر به سرعت فعال و چاره‌جو می‌شود شاه فوراً دستار را طوری به دور سرو صورت و دهان پیچیدند که فقط چشمهایشان بیرون ماند شبیه فلسطینی‌ها...»

در ادامه این داستان طنزآلود نویسنده به اشرف خواهر محمدرضا پهلوی و قاچاق مواد مخدر او اشاره می‌کند و موقعیت او را در طی سفری که به ایتالیا داشته و با یکی از مافیای ایتالیا محاوره کرده است بازگو می‌کند. در قسمت دیگری از کتاب نویسنده داستان به توصیف شکنجه یک روستایی توسط ساواک می‌پردازد.

در مجموع، کتاب حاضر مجموعه‌ای از موقعیت‌های طنز به همراه نگاه‌های طناز نویسنده به سال‌های سیاه حکومت طاغوت است که خواننده را برای مدت کوتاهی هم که شده به اعماق آن سال ها می‌برد تا سفری هر چند خیال انگیز در دل تاریخ معاصر کشورمان در دهه های قبل از پیروزی انقلاب اسلامی داشته باشد.

رمان«شاهنشاه در کوچه دلگشا» محصول مرکز آفرینش‌های ادبی حوزه هنری است که در 552 صفحه، با تیراژ 2500 نسخه و قیمت 8500 تومان توسط انتشارات سوره مهر در تهران چاپ و منتشر شده است.

-----------------------------------------

نویسنده: علی الله سلیمی