شورایی کردن رهبری شدنی نیست

رهبر معظم انقلاب چندی پیش در دیدار دست‌اندرکاران برگزاری انتخابات با اشاره به الزامات رقابت سالم سیاسی مواردی از قبیل «حضور همگانی و پرنشاط مردم در انتخابات»، «حضور همراه با بصیرت و با فکرِ مردم و انتخاب افراد صالح»، «تمکین همه‌ دستگاه‌های دست‌اندرکار انتخابات به قانون و رعایت مُرّ قانون»، «اهانت نکردن به نهادهای قانونی»، «مشوش نکردن اذهان عمومی»، «اهانت نکردن نامزدهای انتخاباتی به یکدیگر و حتی پرهیز از غیبت»، «ندادنِ وعده‌های غیرعملی و غیرقانونی»، و «برخورد صادقانه با مردم» از جمله معیارها و آداب لازم برای یک رقابت سالم انتخاباتی برشمردند.

در این بین برای تبیین برخی از این موضوعات از قبیل هجمه به شورای نگهبان و موضوع نظارت استصوابی و همچنین آسیب‌ها و چالش‌های رقابت سیاسی سالم به سراغ آیت الله محی‌الدین حائری شیرازی، عضو مجلس خبرگان رهبری و امام جمعه سابق شیراز رفتیم تا نظر ایشان را در این خصوص جویا شویم؛

در ابتدای این گفتگو آیت الله حائری شیرازی با انتقاد از برچسب‌زنی گروه‌های مختلف به یکدیگر در بستر رقابت‌های سیاسی گفت: وقتی دو گروه با هم رقابت و بحث می‌کنند به یکدیگر لقب‌هایی می‌دهند که طرف مقابل را در ذهن‌ها تحقیر و کوچک کنند. مثلا وقتی می‌خواهند به اصول‌گراها برچسب بچسبانند به آنها محافظه کار می‌گویند. در مقابل اصول‌گرایان نیز به اصلاح‌طلبان مثلا چپ یا تجدیدنظر طلب می‌گویند. قرآن می‌فرماید: «وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ»، یعنی به هم لقب ندهید. این یک نوع بداخلاقی است که انسان یک اسم زیبا برای خود و اسم زشتی برای دیگری بگذارد که این ریشه در نفسانیت و خودخواهی دارد.

آیت الله حائری گفت: در رقابت اسلامی باید حدود الهی حفظ شود و این حدود الهی انبساط و انقباض داده نشود و با آن بازی نشود. یعنی حدود برایمان استخوانی باشد، لاستیکی و ماهیچه‌ای نباشد که بتوانیم آنرا منقبض و منبسط کنیم. طوری رقابت کنید که ایمان در دلتان از بین نرود. «تِلْكَ حُدُودُ اللّهِ فَلاَ تَعْتَدُوهَا» یعنی از حدود الهی تجاوز نکنید. پس اگر بخواهد رقابت سیاسی، اسلامی باشد باید با حفظ حدود الهی باشد.

وی افزود: مسئله دیگر این است که رقابت سیاسی باید بر اساس «أَشِدّاءُ عَلَى الكُفّارِ رُحَماءُ بَينَهُم» باشد. در اینجا شدید به معنی صلب است یعنی فرد نسبت به کافر غیر قابل نفوذ باشد. اما نسبت به خودی‌ها دل رحیم و با محبت و مهربان باشد. اگر کسی امروز أَشِدّاءُ عَلَى الكُفّارِ نباشد فردا رُحَماءُ بَينَهُم را از دست می‌دهد و بالعکس. یعنی هر دوی اینها ارکانی از کمال هستند و نمی‌شود یکی را قبول کرد و دیگری را رد نمود.

این عالم دینی در مورد اهمیت گفتگو در بستر رقابت‌های سیاسی گفت: رقابت‌های ما باید توام با رفاقت باشد نه توام با عداوت. شما به کسی انتقاد می‌کنید اما دوست او هستید. می‌توانید با هم صحبت کنید یا شما او را قانع می‌کنید یا او شما را. اما دیده می‌شود به خاطر ترسِ دست کشیدن از اصول با هم حرف نمی‌زنند که این اشتباه است چرا که وقتی با هم حرف بزنند مردم احساس می‌کنند آنها خیلی با هم تفاوتی ندارند و این دوری از یکدیگر موجب بدبینی می‌شود. طرفین باید یک مراوده‌ای با هم داشته باشند که نتیجه این مراوده این باشد که هیچ کس از اصول خود عدول نکند اما در عین حال که بر اصول خود پا فشاری می‌کنند رُحَماءُ بَينَهُم نیز باشند.

وی ضمن توصیه به رعایت اخلاق رقابت تصریح کرد: باید اخلاق رقابت را به نیروهای خود آموزش دهیم که وقتی بخواهند چیزی را رد یا قبول کنند بر اساس یک مبنا این کار را انجام دهند. اینکه تا وقتی فردی روی کار است به او فرشته گفته شود و پس از آنکه از کار کنار رفت به او دیو گفته شود، درست نیست، در حالی که نه دیو است و نه فرشته.

این عضو مجلس خبرگان رهبری درباره رابطه بین اخلاق و سیاست و مقایسه آن در مبانی غربی و اسلامی گفت: قرآن به «وَالْحَافِظُونَ لِحُدُودِ اللّهِ» بشارت می‌دهد. هرچیزی حدی دارد. دوستی و دشمنی حدی دارد. خدا برای هرچیزی حدی تعیین کرده است و نباید از این حدود تخطی کرد. اما در مبانی غربی حلال و حرام واسع است و بر مبنای قدرت و زور تعریف می‌شود چون در آنجا قدرت اصالت دارد.

وی تصریح کرد: روایت داریم در آخرالزمان نگه داشتن آتش در دست آسان‌تر از نگه داشتن ایمان در دل است. باید به گونه‌ای رقابت کرد که ایمان در دل از بین نرود و این سخت است. غرب کاری به دین ندارد اما ما می‌گوییم اگر یک قانون را زیر پا بگذاریم خود نیز ضایع می‌شویم.

آیت الله حائری شیرازی در ادامه در مورد نظارت شورای نگهبان بر انتخابات و نقش آن در رقابت سالم سیاسی گفت: اعضای شورای نگهبان خیلی خالصاً و مخلصاً عمل می‌کنند. اما ممکن است اشتباهاتی نیز در سطح خرد صورت گیرد.وگرنه همه نیات خوبی دارند ولی در موضع اثبات باید توجه بیشتری داشته باشند.

وی ادامه داد: یک وقت گفته می‌شود بدبودن فردی برای رد صلاحیت او احراز نشده است. اما عدم احراز بدبودن فردی برای اینکه تایید صلاحیت شود، کافی نیست. لذا مناسب بودن فرد باید احراز شود یعنی من باید بدانم این فرد، آدم درستی است.

این عالم دینی در پایان این گفتگو در واکنش به طرح مسئله شورایی شدن رهبری که در سال‌های اخیر دوباره مطرح شده است گفت: دو نوع شورا داریم که تقویت کننده و یا تضعیف کننده است. شورای تقویت کننده به این صورت است که افراد از همه امکانات خود استفاده می‌کنند تا رهبری را کمک کنند به شرطی که رهبری جایگاه خود را داشته باشد و این شورا فقط مشورت دهنده باشد.

ولی اینکه بخواهیم بجای رهبری واحد از شورای رهبری استفاده کنیم، شدنی نیست چراکه رهبری باید لحظه به لحظه بتواند مدیریت کند. وقتی رهبر واحد وجود نداشته باشد قدرت تصمیم‌گیری کم می شود. به همین دلیل وقتی که قوه قضائیه شورایی بود، دیدند اداره نمی‌شود، لذا اختیارات آن شورا را به رئیس هیئت دادند. لذا الان دیگر شورای عالی قضایی وجود ندارد.