پناهیان:یکی از سه رکن کامل شدن ایمان

حجت الاسلام علیرضا پناهیان در دهۀ اول محرم، در دانشگاه هنر با موضوع «عنصر شجاعت در هنر و حماسه» به ایراد سخنرانی پرداختند. گزیده‌ای از ششمین جلسۀ این سخنرانی در ادامه می‌آید:

امام زمان(عج) با ترس حکومت خودشان را اداره نمی‌کنند، ولی یکی از ارکان حکومت حضرت ترس است

 

·     انسان استعداد ترسیدن دارد و باید مراقب بود که از این استعداد استفاده نابه‌جا نشود. حتی آدم‌های خوب هم برای رسیدن به اهدافشان نباید از ترساندن دیگران سوء استفاده کنند. اگر اولیاءخدا می‌خواستند دیگران را از خود بترسانند، کارشان خیلی راحت‌تر پیش می‌رفت. اگر چه همیشه ترس و رعب از اولیاء خدا در دل دشمنان بوده است، ولی دشمنان می‌دانند که اولیاء خدا در چه شرایطی مأمور به سکوت هستند و در این شرایط از انجام هیچ کاری نمی‌ترسند، اما در شرایطی که احتمال غضب ولی خدا را می‌دهند، به شدت می‌ترسند.

 

·     امام زمان(عج) با ترس حکومت خودشان را اداره نمی‌کنند، ولی یکی از ارکان حکومت حضرت ترس است. ترساندن در مسائل حکومتی ابعاد پیچیده‌ای دارد. اینکه حضرت چه کسی را می‌ترسانند و چه کسی را نمی‌ترسانند؟ در چه زمانی می‌ترسانند و در چه زمانی نمی‌ترسانند؟ افراد از چه چیزی ترسانده می‌شوند و از چه چیزی ترسانده نمی‌شوند؟ مسلم است که دشمنان حضرت از ایشان می‌ترسند و بسیاری از مشکلات به همین وسیله حل می‌شود. علت اصلی ترس دشمنان از امام زمان(عج)، شدت صلابت، عقلانیت و اوج محبت و ارادتی است که یاران حضرت به ایشان دارند.

 

اگر ترس ملت‌ها نبود، طاغوت‌ها به هیچ وسیلۀ دیگری نمی‌توانستند بر دنیا حاکم شوند

 

·     امروز با توسل به ترس است که اقلیتی توانسته‌اند بر دنیا حاکم شوند واگر نبود ترس ملت‌ها، با کمک ابزارهای دیگری از قبیل قدرت، سیاست، علم، تکنولوژی و ...، ایجاد چنین حاکمیتی ممکن نبود. در روایات هم از ترس به عنوان مهمترین عامل تسلط دیگران یاد شده است: رسول اکرم(ص): ما سلّطَ اللّهُ على ابنِ آدَمَ إلاّ مَن خافَهُ ابنُ آدَمَ، و لَو أنّ ابنَ آدَمَ لَم يَخَفْ إلاّ اللّهَ ما سَلّطَ اللّهُ علَيهِ غَيرَهُ و لا وُكِلَ ابنُ آدَمَ إلاّ إلى مَن رَجاهُ ، و لَو أنّ ابنَ آدَمَ لَم يَرْجُ إلاّ اللّهَ ما وُكِلَ إلى غَيرِهِ (میزان الحکمه/حدیث5486). خداوند بر آدمى مسلّط نكرد مگر كسى را كه آدمى از او مى‌ترسد . اگر آدمى از كسى جز خدا نمى‌ترسيد، خداوند جز خود كسى را بر او مسلط نمى‌كرد . و آدمى واگذار نشد مگر به كسى كه به او اميد بست . اگر آدمى جز به خدا اميد نمى‌بست، به غير خدا واگذار نمى‌شد.

 

امام حسن عسگری(ع): احتیاط بیش از حد، ترس است

 

·     عده‌ای ترس خود را با این عبارت که «من احتیاط‌ می‌کنم»، پنهان می‌کنند ولی احتیاط مقداری دارد و بیشتر از آن ترس است و پسندیده نیست. امام حسن عسگری(ع) می‌فرمایند: «إنّ للحَزمِ مِقْدارا ، فإنْ زادَ علَيهِ فهُو جُبْنٌ» (میزان الحکمه/حدیث3881)

 

دومین ترس مذموم در قرآن، ترس از سرزنش سرزنش‌کنندگان است

 

·     غیر از ترس از مسخره شدن، ترس دیگری که در قرآن هم مطرح شده و اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد، ترس از سرزنش سرزنش‌کنندگان است. سرزنش با تمسخر این تفاوت را دارد که تمسخر از راه دور است ولی سرزنش از راه نزدیک است. در مورد نترسیدن از سرزنش دیگران، قرآن می‌فرماید: «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا مَنْ يَرْتَدَّ مِنْكُمْ عَنْ دينِهِ فَسَوْفَ يَأْتِي اللَّهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَ يُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنينَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْكافِرينَ يُجاهِدُونَ في‏ سَبيلِ اللَّهِ وَ لا يَخافُونَ لَوْمَةَ لائِمٍ ذلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتيهِ مَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَليمٌ؛ اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، هر كس از شما از دين خود برگردد، به زودى خدا گروهى [ديگر] را مى‏آورد كه آنان را دوست مى‏دارد و آنان [نيز] او را دوست دارند. [اينان‏] با مؤمنان، فروتن، [و] بر كافران سرفرازند. در راه خدا جهاد مى‏كنند و از سرزنش هيچ ملامتگرى نمى‏ترسند. اين فضل خداست. آن را به هر كه بخواهد مى‏دهد، و خدا گشايشگر داناست.» (سوره مائده، آیه54).

 

·     امیرالمؤمنین علی(ع) خود را از قومی معرفی می‌کنند که اهل ترسیدن از سرزنش سرزنش‌کنندگان نیستند و صفات برجسته‌ای را در وصف این افراد ذکر می‌کنند: «إنّي لَمِن قَومٍ لا تَأخُذُهُم في اللّهِ لَومَةُ لائمٍ، سِيماهُم سِيما الصِّدِّيقينَ، و كلامُهُم كلامُ الأبرارِ......لايستَكبِرونَ ، و لايَعلُونَ، و لايَغُلُّونَ ، و لايُفسِدُونَ(میزان الحکمه/حدیث/10365).

 

·     حمایت از کسی که در راه خدا سرزنش می‌شود، را خود خدا برعهده می‌گیرد. حضرت علی(ع) می‌فرمایند:لا تَخافوا في اللّهِ لَوْمَةَ لائمٍ ، يَكْفِكُم مَن أرادَكُم و بَغى علَيكُم(میزان الحکمه/حدیث5494).در راه خدا از سرزنش هيچ نكوهشگرى مترسيد، كه او شما را در برابر هر كس كه بخواهد به شما گزندى برساند و ستمى روا دارد، محافظت مى‌كند.

 

نترسیدن از ملامت دیگران، یکی از سه رکن کامل شدن ایمان

 

·     در روایت دیگری نترسیدن از ملامت دیگران، یکی از سه رکن کامل شدن ایمان معرفی شده است. پیامبر اکرم(ص): ثلاثةٌ مَن كُنَّ فيهِ يَسْتَكمِلُ إيمانُهُ : رجُلٌ لا يَخافُ في اللّه ِ لَوْمةَ لائمٍ ، و لا يُرائي بشَيءٍ مِن عَمَلِهِ ، و إذا عَرَضَ علَيهِ أمْرانِ أحدُهُما للدُّنيا و الآخَرُ للآخِرَةِ ، اخْتارَ أمرَ الآخِرَةِ علَى الدُّنيا(میزان الحکمه/حدیث1419). نترسیدن از سرزنش که در کنار دوری از ریا و ترجیح دادن آخرت ذکر شده، حکایت از اهمیت ویژه این صفت دارد.

 

·     امام باقر(ع) در توصیف امام زمان(عج) به این که ایشان از سرزنش سرزنش‌کنندگان نمی‌ترسند، اشاره می‌کنند: يَقومُ القائمُ بأمرٍ جديدٍ، و كتابٍ جديدٍ، و قضاءٍ جديد ، علَى العَربِ شديدٌ.... و لايأخذُهُ في اللّه ِ لَوْمةُ لائمٍ(میزان الحکمه/حدیث1340).