کد خبر: ۳۴۷۵۷۹
زمان انتشار: ۱۳:۲۲     ۰۶ آبان ۱۳۹۴
آنچه در دوره پساتوافق تغییر خواهد کرد نه دشمنی نظام سلطه با نظام اسلامی است که شیوه‌­ها و ابزارهای این دشمنی خواهد بود. از این رو، پروژه و نقشه آمریکا برای نفوذ در ایران در همین راستا قابل تحلیل و ارزیابی است.
به گزارش پایگاه 598، پس از 12 سال مذاکره سرانجام جمهوری اسلامی ایران و کشورهای 1+5 در شهر وین بر روی برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) به توافق رسیدند، با توجه به سابقه دشمنی‌­های طرف مقابل، به‌ویژه آمریکایی‌­ها، این پرسش مطرح است که آیا آنها از اهداف خصمانه خود در قبال انقلاب و نظام جمهوری اسلامی ایران دست برداشته‌­اند؟ در یک پاسخ کوتاه باید گفت همان‌گونه که چندین‌بار باراک اوباما، رئیس‌جمهور و جان کری، وزیر خارجه آمریکا به صراحت اعلام کرده‌­اند، توافق با ایران به معنای تغییر راهبرد آمریکا در قبال ایران نیست، بلکه آنچه در دوره پساتوافق تغییر خواهد کرد نه دشمنی نظام سلطه با نظام اسلامی است که شیوه‌­ها و ابزارهای این دشمنی خواهد بود. از این رو، پروژه و نقشه آمریکا برای نفوذ در ایران در همین راستا قابل تحلیل و ارزیابی است. بر این اساس، فرض اساسی نوشتار حاضر این است که تلاش آمریکا برای نفوذ در ایران، بخشی از پروژه جهانی­‌سازی آمریکا، به منظور هضم و ادغام جمهوری اسلامی در نظام جهانی است که می­‌تواند سبب استحاله هویت جمهوری اسلامی ایران شود و دوره پسابرجام و اشتیاق طرف غربی برای افزایش تعاملات با ایران می‌تواند زمینه‌­ساز و تسهیل‌کننده اجرای این پروژه باشد.

مفهوم نفوذ
برای تعریف و روشن شدن مفهوم نفوذ، ناگزیر از تعریف مفهوم قدرت هستیم؛ زیرا قدرت با نفوذ رابطه تنگاتنگی دارد و از رهگذر تعریف قدرت می­‌توان مفهوم نفوذ و جایگاه آن را درک کرد. قدرت را توانایی هدایت و تغییر بر ذهن‌ها و اعمال دیگران تعریف کرده‌­اند. به تعبیری، قدرت توانایی تأثیرگذاری بر دیگران است. در دانش سیاسی، قدرت نه به‌مثابه ویژگی ذاتی و درونی بازیگران سیاسی،‌ بلکه به‌مثابه ویژگی رابطه میان آنها بررسی می‌­شود. مسئله اصلی در بحث قدرت، احتمال تأثیرگذاری است. از این نظر، قدرت با مفاهیمی چون نفوذ ارتباط دارد. به بیان دیگر، نفوذ شکلی ظریف و نامرئی از قدرت است که از طریق تسخیر و تسلط دستگاه محاسباتی و نظام تصمیم‌گیری بر یک فرد، گروه، دولت و... اعمال می­‌شود. منظور این است که آن عنصری که سبب عملیاتی شدن و عینیت یافتن قدرت می‌­شود، نفوذ است. از این رو، تا نفوذی نباشد، قدرت عینیت نمی­‌یابد و در نتیجه، تأثیرگذاری و تحقق اهداف نیز مختل می­‌شود. به بیان دیگر، نفوذ جزئی از مفهوم قدرت و در واقع، پیش‌­شرط و پیش‌­زمینه اعمال قدرت محسوب می­شود.
نفوذ؛ استحاله یا براندازی
برای سرنگونی دولت‌ها باید از آنها سلب مشروعیت کرد و برای سلب مشروعیت نیز باید ارزش­های آنان را تغییر داد، تلاش برای رخنه و نفوذ در کشور، اساساً برای تغییر ارزش­های مردم کشورمان است که خود ارزش­ها مقوله بنیادین شکل دهنده به فرهنگ هستند. بنابراین، هدف دشمن برای نفوذ در کشور این است که با تغییر نگرش­ها و ارزش­های مردم کشورمان، زمینه تغییر رفتار (استحاله) و در نهایت براندازی نظام اسلامی را فراهم سازد؛ زیرا نظام­های سیاسی در بهترین حالت، زمانی در ثبات به‌سر می‌­برند که با عناصر فرهنگی که پایه‌­های اساسی شکل­‌دهنده به ماهیت و هویت آنها هستند، در تطابق و هماهنگی قرار داشته باشند و مسلم است، چنانچه این عناصر فرهنگی دچار تغییر شوند و به نوعی ارتباط آنها با روبناهای خود (نظام­های سیاسی) مخدوش شود، تغییراتی نیز در نظم سیاسی موجود ایجاد می­شود. به بیان دیگر،‌ هرگونه تغییر و دستکاری در عناصر زیربنایی فرهنگی، تغییر در عناصر روبنایی سیاسی را در پی خواهد داشت. توضیح آنکه چنانچه عناصر فرهنگی و ارزش­های مردم کشوری دستخوش دگرگونی شوند، یا به عبارتی، مردم یک کشور تغییر ذائقه دهند، به این معنا که چنانچه ارزش­های مردم یک جامعه تغییر کنند، نظام حاکم بر آنها یا باید این تغییرات را بپذیرد و در راستای آنها سیاست‌گذاری و اقدام کند که در این صورت نظامی تغییر رفتار داده و استحاله‌شده تلقی می­‌شود، یا اینکه آنها را نپذیرد که در این صورت با نارضایتی اجتماعی و به احتمال زیاد با شورش­ها و بی­‌ثباتی­‌های سیاسی روبه‌رو خواهد شد؛ از این رو، تلاش دشمن برای نفوذ در کشور بیشتر معطوف به حوزه فرهنگ است. هرچند ارتباطات اقتصادی و در مجموع آنچه که مربوط به حوزه اقتصاد می­‌شود نیز می­تواند در این زمینه نقش تسهیل‌کننده و زمینه­‌ساز داشته باشد. این موضوع که در چارچوب پروژه جهانی­‌سازی آمریکا قرار دارد و ادغام فرهنگ اسلامی ـ ایرانی مردم کشورمان در فرهنگ آمریکایی را دنبال می­کند، از شیوه‌­ها و ابزارهای متعددی استفاده می­‌کند. «جهانی شدن» را اغلب به «آمریکایی شدن» تعبیر و تفسیر کرده‌­اند و آن فرایندی است که آمریکا و فرهنگ مطلوب آن در معرض جهانیان قرار داده می‌­شود و در واقع، به جهانیان تحمیل می‌­شود و جهانی شدن در چهار حوزه فنی و تکنولوژیک، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی تجلی پیدا می‌کند ... در این چارچوب اعتقاد بر آن است که به تبع تحولات جهانی شدن، «دیگر دولت‌های ملی به راحتی نخواهند توانست برخلاف مسیر تحولات سیاسی و فرهنگی جهان تصمیم‌گیری کنند.» بنابراین، کلیه کشورها و موجودیت‌های سیاسی دنیا، خواه ناخواه، وارد این فرایند می­‌شوند و در آن هضم و جذب می­‌شوند، در واقع، آمریکایی می‌­شوند.
نکته مهم در این‌باره آن است که از دیدگاه نظریه­ پردازان جهانی شدن، یک کشور زمانی جهانی و در واقع، آمریکایی می­‌شود که مجموع تحولاتی که در اثر جذب آن کشور در نظام جهانی صورت می­‌گیرد، به ایجاد تغییرات سیاسی در آن کشور منجر شود. به عبارت دیگر، تغییرات سیاسی روبنایی‌ترین و در عین حال مهم‌ترین تغییراتی هستند که در کشورهای ادغام‌شده در نظام جهانی باید صورت گیرند که حکایت از تغییرات زیربنایی اقتصادی، فرهنگی و... دارد. منظور این است که ایجاد تغییرات سیاسی در کشورهای هدف، اوج جهانی شدن و ادغام آن کشورها در فرایندهای به اصطلاح جهانی به‌شمار می‌آید.
با وجود این، پرسش این است که کشورهایی مانند جمهوری اسلامی ایران که چندان جهانی نشده‌­اند و حتی ایستارهایی معارض با جهانی شدن دارند، چگونه باید جهانی شوند؟ در این زمینه، «لاری دیاموند» از صاحب‌نظران در حوزه مسائل گذار به دموکراسی، با رد منزوی ساختن کشورها در عرصه بین‌المللی و سختگیری درباره آنها برای تغییر رژیم‌ها، رأی به عدم موفقیت این سیاست می‌دهد و معتقد است که برای گسترش تغییرات اقتصادی و سیاسی که منجر به از میان برداشته شدن حاکمان مخالف با آمریکا شود، باید میزان تبادلات و تعاملات با آنها را به حداکثر رساند؛ زیرا به گمان وی، افزایش این تبادلات سبب افزایش سرعت تحولات داخلی کشورهای هدف شده و در این صورت،‌ آنها یا مجبورند این تحولات را بپذیرند و با آنها همگام شوند که در این صورت تغییر رفتار داده‌­اند، یا اینکه در مقابل این تحولات مقاومت کنند که هزینه‌­های بالای سیاسی و امنیتی مانند بی‌­ثباتی متحمل می‌شوند که در نهایت براندازی رژیم حاکم را در پی خواهد داشت. این نیز به این دلیل است که تحولات مذکور، که شامل مواردی چون تغییرات نگرشی، پیشرفت کثرت­‌گرایی، افزایش درجه حساسیت و آسیب‌پذیری، تغییر سبک زندگی و... می­‌شود، تغییرات عمده­­ای به‌شمار می‌آیند.
با توجه به آنچه گفته شد، از آن روی که در دوره پسابرجام میزان تبادلات و تعاملات ما با جهان افزایش می­‌یابد، این امر می‌­تواند زمینه‌­ای برای نفوذ و رخنه در کشور ارزیابی شود. به بیان دیگر، دور از ذهن نیست اگر گفته شود که آمریکایی‌­ها به برجام و پسابرجام به‌مثابه ابزاری برای تغییر در ایران می‌نگرند. این موضوع زمانی بیشتر تأیید می­‌شود که به سخنان و مواضع مقامات آمریکایی پس از اعلام برجام توجه کنیم، به گونه‌­ای که آنها از تغییر روش در قبال ایران و نه تغییر راهبرد سخن گفته‌­اند.
لیکن این به معنای بسته بودن دست نظام و تسلیم شدن در برابر نقشه‌­های شوم آمریکا نیست، بلکه با بستن روزنه­‌های نفوذ و ادغام راهبردی در جهانی شدن و نه ادغام کامل و فراتر از این اقدام در راستای استحکام‌بخشی ساخت درونی قدرت نظام اسلامی، هم می­توان از مزایای ارتباط سازنده با جهان بهره­‌مند شد و هم می­‌توان از پیامدهای مخرب احتمالی مترتب بر این ارتباطات مصون بود.
نکته پایانی اینکه؛ از مجموعه آنچه گفته شد، به هیچ‌وجه نباید مخالفت با برجام مستفاد شود، بلکه منظور این بود که برجام و پس از برجام برای کشور می­‌تواند پیامدهایی داشته باشد که چنانچه به آنها توجه نشود،‌ ناخواسته کشور در مسیری خطرناک قرار می­‌گیرد. از این‌رو، برای مصون ماندن از این پیامدهای احتمالی از همین حالا باید برنامه‌­ریزی کرد و برای مدیریت کارآمد کشور در اوضاع پسابرجام مسائل را موشکافانه پیگیری کرد.



منبع: تهران پرس
نظرات بینندگان
نام:
ایمیل:
انتشاریافته:
در انتظار بررسی: ۰
* نظر:
جدیدترین اخبار پربازدید ها