غده تيروئيد از سلامتي تا مرگ

به گزارش پایگاه 598، اصلاح رژيم غذايي با توجه به نوع بيماري تيروئيد بسيار مهم است.در ضمن بايد در نظر داشته باشيد که در پرکاري و کم کاري تيروئيد، رژيم غذايي هرگز نمي توان جايگزين درمان دارويي باشد؛ بلکه بايد به عنوان يک اقدام تکميلي بسيار مفيد همراه با درمان دراويي در طول زندگي مورد توجه قرار گيرد.
متخصص جراحي عموي، تيروئيد غده اي است در گردن و جلوي ناي که قوامي نرم دارد و از دو لوب تشکيل شده است که به وسيله قسمت نازکي به هم متصل هستند.معمولا 12 تا 20 گرم وزن دارد و بسيار پرخون است.پشت آن چهار غده پاراتيروئيد وجود دارد که هورمون پاراتورمون را توليد مي کنند که در تنظيم غلظت کلسيم بدن نقش دارد.

اين غده دو هورمون مهم تري يدو تيرونين(تي 3) و تيروتوکسين(تي4) را مي سازد که در رشد و نمو سلولهاي جنيني و همچنين تنظيم متابوليسم بدن در بالغين نقش بسيار دارند.
براي ترشح اين دو هورمون ابتدا هورمون رها کننده(تي آر اچ) از هيپوتالاموس ترشح شده که باعث ترشح هورمون تحريک کننده تيروئيد(تي اس اچ) و اين هورمون سبب ترشح اين دو هورمون مي شود.اين زنجيره هورموني داراي تنظيم برگشتي منفي است به اين معني که اگر تي 3 و تي 4 زياد ترشح شوند، ترشح تي آر اچ و تي اس اچ کاهش مي يابند و برعکس.

هر تغيير و مشکل در اين زنجيره مي تواند سبب بروز بيماريهاي تيروئيد شود.


معاينات مربوط به تيروئيد:
معاينه فيزيکي: با لمس تيروئيد صورت مي گيرد و طي آن بايد اندازه، محل، قوام، درد داشتن به هنگام لمس(تندرنس)، داراي ندول بودن يا نبودن(نودولاريتي) و سفتي آن مورد بررسي قرار مي گيرد.
اندازه گيري هورمونها: هورمون تي اس اچ هورمون بسيار حساسي در مقابل تغييرات تي 3 و تي 4 است و اندازه گيري آن مي تواند بسيار کمک کننده باشد.ايمونو راديومتريک يکي از حساس ترين روشهاي ارزيابي هورمونهاست که بيشتر براي تي اس اچ و تي آر اچ استفاده مي شود.

در صورت تغيير تي اس اچ بايد هورمونهاي تيروئيد(تي 3 و تي 4) اندازه گيري شوند تا پرکاري از کم کاري تشخيص داده شود.

هورمونهاي تيروئيد گرايش زيادي به اتصال به پروتئينهاي خوني(تيروئيد باندينگ گلوبولين) دارند و هنگام اندازه گيري دو نوع هورمون اندازه گيري مي شوند:هورمونها آزاد و هورمونهاي توتال که مجموع آزاد و باند به پروتئين(تيروئيد باندينگ گلوبولين يا تي بي جي) هستند.

هورمونهاي توتال زماني افزايش مي يابند که تي بي جي افزايش يافته باشند مثل زماني که استروژن زياد شده است مانند زمان: حاملگي، مصرف قرصهاي ضدحاملگي، درمان جايگزيني هورموني، مصرف داروي تاموکسيفن.
اين هورمونها زماني کاهش مي يابند که تي بي جي هم کاهش يافته باشد مانند: سندرم نفروتيک(يکي از بيماريهاي کليه) و افزايش آندروژن(هورمون مردانه).
در بيشتر مواقع اندازه تي 4 آزاد براي تشخيص تيروتوکسيکوز(پرکاري) کافي است اما شرايطي هم وجود دارد که تي 3 هم بايد اندازه گيري شود.

در بعضي شرايط کلينيکي استفاده از تي اس اچ به عنوان تست غربالگري جوابگو نخواهد بود و ممکن است باعث اشتباه در تشخيص شود به طور مثال: در بيشتر مواقع کم کاري تيروئيد باعث افزايش تي اس اچ مي شود(خود تنظيمي منفي) اما ممکن است ناشي از تومور در هيپوفيز باشد.يا کاهش تي اس اچ معمولا به دليل تيروتوکسيکوز است اما ممکن است به دليل افزايش هورمون جفت در سه ماهه اول حاملگي يا بعد از درمان پرکاري تيروئيد يا به دليل بعضي داروها مثل گلوکوکورتيکوئيدها و دوپامين باشد.

بنابراين تي اس اچ نبايد به عنوان تست عملکرد تيروئيد در افرادي که بيماريهاي مشکوک هيپوفيزي دارند، استفاده شود.

اولترا سوند: اکثرا به عنوان تست تشخيص نودولها در تيروئيد استفاده مي شود.

بيماريهاي تيروئيد:
هيپوتيروئيديسم(کم کاري تيروئيد): کمبود يد مهمترين علت اين بيماري است.در جاهايي که يد کافي وجود دارد،بيماري خود ايمني(بيماري هاشيماتو) و ناشي از درمان دارويي(درمان پرکاري تيروئيد) شايعترين دلايل هستند.

علائم آن به ترتيب شيوع در بين بيماران عبارتند از: ضعف و خستگي، پوست خشک، احساس سرما، ريزش مو، اختلال در تمرکز و کاهش حافظه، يبوست، افزايش وزن با کاهش اشتها، اختلال در تنفس، اختلال در سيکل قاعدگي، فلج شدن، کاهش شنوايي.
اما علائمي که توسط پزشک تشخيص داده مي شوند: پوست خشک و خشن و سردي در اندامها، تورم در صورت دستها و پاها، طاسي پراکنده، کاهش ضربان قلب و...

درمان آن با لووتيروکسين است که بسته به ميزان تي اس اچ تجويز مي شود.به طور مثال در بيماراني که عملکرد تيروئيد تقريبا صفر است روزانه 100 تا 150 ميکروگرم.يا در بيماراني که زير 60 سال دارند و نشانه هاي بيماري قلبي در آنها ديده مي شود دوز لووتيروکسين 50 تا 100 ميکروگرم است.هدف نهايي اين درمان رسيدن به حد نرمال تي اس اچ است که اگر 2 يا 3 سال طبيعي بود و تغييري نکرد نيازي به ادامه درمان نيست.

رژيم غذايي در کم کاري تيروئيد:
1- برخلاف مبتلايان به پرکاري تيروئيد، اين بيماران بايد از مصرف زياد مواد غذايي گواتروژن پرهيز کنند و سبزي جات را به صورت پخته مصرف نمايند. مواد غذايي گواتروژن شامل انواع کلم، شلغم، روغن گلزا ( کانولا ) ، بادام زميني، ارزن و سويا است.

2- سويا مي تواند مانع جذب کافي داروهاي تيروئيد شود. بنابراين بايد در مصرف آن احتياط گردد.

3- توجه داشته باشيد که از نمک در پايان پخت غذا استفاده کنيد، زيرا در غير اين صورت يد موجود در نمک هنگام برداشتن درب ظرف غذا، همراه با بخار خارج مي شود. در اين صورت شما ميزان يد کمتري از آن چه که انتظار مي رود دريافت خواهيد کرد. در ضمن نمک يددار را نبايد در شيشه هاي شفاف و در معرض نور نگهداري کرد.

4- توجه کنيد که زياده روي در مصرف يد باعث کم کاري تيروئيد خواهد شد.

5- تنظيم کالري دريافتي براي جلوگيري از افزايش وزن ضروري است. براي اين منظور مشاوره با کارشناس تغذيه، همراه با استفاده از درمان دارويي توصيه مي شود.

6- اطمينان نسبت به تأمين مقاديرکافي ويتامين هاي C، A، E و ويتامين هاي گروه B به ويژه B2 ،B3، B6 که براي توليد هورمون تيروئيد ضروري هستند لازم است. لذا مصرف منظم مواد غذايي زير در برنامه ي غذايي روزانه توصيه مي شود:

* منابع مناسب ويتامين C: توت فرنگي، آناناس، هندوانه، موز، سيب زميني و هلو.

* منابع مناسب ويتامين A: جگر، تخم مرغ، ماهي هاي روغني، سبزي هاي سبز رنگ ( به جز گياهان خانواده اي کلم )، سبزي ها و ميوه هاي زرد و نارنجي رنگ. هر چه اين ميوه ها و سبزي ها پررنگ تر باشند غلظت ويتامين در آنها بيشتر است.

* منابع مناسب ويتامين E: روغن هاي گياهي،مغز دانه ها ( به جز بادام زميني ) وغلات.

* منابع مناسب ويتامين B: غلات سبوس دار، گوشت گاو، گوشت ماکيان و ماهي.

* استفاده از منابع مناسب غني از روي، نظير غذاهاي دريايي، گوشت قرمز، گوشت ماکيان و غلات سبوس دار.

* استفاده از مکمل مولتي ويتامين و املاح در کنار منابع غذايي بالا.

*مصرف منظم منابع غني از فيبر، نظير سبزي ها، ميوه هايي مانند انجير، آلو، سيب، مرکبات، همچنين حبوبات و غلات سبوس دار، براي برطرف شدن يبوست.

*نوشيدن آب به مقدارکافي (حداقل 7 ليوان) بسيار ضروري است.

* پرهيز از مصرف قند هاي ساده مانند قند و شکر، شيريني جات و ...

* پرهيز از مصرف زياد نوشيدني هاي کافئين دار، ميانه روي در مصرف فرآورده هاي شيري و گندم.

* استفاده از منابع غني از آهن مانند جگر، گوشت قرمز و غلات غني شده با آهن، به ويژه در افرادي که داراي کم خوني ناشي از فقر آهن نيز مي باشند.

* استفاده از منابع غني B12 مانند جگر گاو، جگر مرغ، گوشت گاو، ماهي قزل آلا به ويژه در افرادي که داراي کم خوني ناشي از کمبود اين ويتامين هستند. عدم توجه به کم خوني با هر منشائي که باشد، در تشديد ضعف و خستگي و بسياري از علايم ديگر مؤثر خواهد بود.

* استفاده از اسيدهاي چرب ضروري به ويژه مکمل امگا – 3 که منبع غني آن ماهي هاي روغني آب هاي سرد هستند، مي تواند در تخفيف برخي علايم مفيد باشد. کمبود اسيدهاي چرب ضروري مي تواند باعث بر هم خوردن تعادل در عملکرد غده ي تيروئيد شود.

با توجه به آن چه که ذکر شد، اصلاح رژيم غذايي با توجه به نوع بيماري تيروئيد بسيار مهم است.در ضمن بايد در نظر داشته باشيد که در پرکاري و کم کاري تيروئيد، رژيم غذايي هرگز نمي توان جايگزين درمان دارويي باشد؛ بلکه بايد به عنوان يک اقدام تکميلي بسيار مفيد همراه با درمان دراويي در طول زندگي مورد توجه قرار گيرد.

تيروتوکسيکوز: به معني افزايش هورمونها تيروئيدي است و با پرکاري تيروئيد(هايپرتيروئيدي) تفاوت دارد.با اين حال بيشترين دليل تيروتوکسيکوز، هايپرتيروئيدي است.
بيماري گريوز 80-60% تيروتوکسيکوز را تشکيل مي دهد و هر چه برداشت يد بيشتر باشد اين بيماري نيز بيشتر شيوع دارد.اين بيماري معمولا در بالغين به خصوص افراد بين 50-20 سال وجود دارد.
علائم آن به ترتيب شيوع عبارتند از: افزايش فعاليت و بي قراري و اختلال تکلم، عدم تحمل گرما و عرق کردن، افزايش نبض، خستگي و بي حالي، کاهش وزن با افزايش اشتها، اسهال، افزايش حجم ادرار، کاهش ميل جنسي و کاهش سيکل قاعدگي.
علائمي که توسط پزشک ديده مي شوند: افزايش ضربان قلب، لرزش، گواتر(بزرگ شدن غده)، پوست گرم و مرطوب، ضعف عضلاني،و...

درمان آن چند راه دارد:
داروهاي ضد تيروئيد مانند:پروپيل تيويوراسيل، کاربي مازول و متي مازول.که تفاوت اين داروها در دوز و مدت زمان مصرف است.عوارضي هم دارند که بايد دقت شود، مثلا: راش پوستي، تب و درد مفصلي.در موارد کمتر ممکن است باعث هپاتيت و سندرم شبه لوپوس و...شود.
يد راديو اکتيو که بافت تيروئيد را تخريب مي کند.
برداشتن قسمتي از تيروئيد.
پروپرانولول و يا آتنلول هم قبل از اينکه داروهاي ضد تيروئيد اثر کنند براي کاهش تعريق و ضربان و نبض مفيد هستند.

منبع: سلامت نیوز