سوزن‌دوزی از هنرهای اصیل ایرانی است که در سایه غفلت مسئولان امروز در افغانستان و تاجیکستان رونق بسیار بیشتری از ایران پیدا کرده و حتی تاجیکستان این هنر ایرانی را به نام خود ثبت جهانی کرده است.
به گزارش پایگاه 598 به نقل از فارس، سوزن دوزی یکی از ظریف‌ترین هنرهای دستی ایران است. در سوزن دوزی روی سطح پارچه‌های ساده طرح‌هایی را با نخ‌های رنگی ترسیم می‌کنند. این کار با کمک سوزن و قلاب انجام می‌شود و بخیه‌های ظریفی روی پارچه می‌دوزند. این هنر علاوه بر بلوچستان ایران، در افغانستان، پاکستان و تاجیکستان نیز رواج دارد.
* سوزن‌دوزی قبل از اسلام تا امروز در ایران
سابقه سوزن‌دوزی به صدها سال قبل از ورود اسلام به
ایران باز می‌گردد. سوزن‌دوزی‌های سنتی ایران یکی از روش‌های دیرینهٔ تزیین
جامه و بسیاری از منسوجات است. دست دوخت‌ها به جز جنبهٔ تزیینی و
شناسنامه‌ای که دربرگیرندهٔ اقلیم و جامعهٔ پدیدآورنده‌اش است در بعضی از
اوقات به دلیل عقاید مذهبی روی البسه جلوه‌گری می‌کرد.
پس از ظهور اسلام در ایران رودوزی‌های سنتی ایران به حیات تأثیرپذیر خود
همچنان ادامه می‌دهند و اگر چه تحولی شگرف در نقش‌های ایرانی پدید می‌آید
اما خصوصیات ایرانی خویش را از دست نمی‌دهند.
اعتقادات مذهبی هنرمندان در بعضی نقاط و پرهیز از
شبیه‌سازی و همانندپردازی سبک جدید از نقش مایه‌های باستانی را به ارمغان
می‌آورد و این نگرش در مناطق مختلف به گونه‌ای کاملاً متفاوت از یکدیگر
جلوه‌گری می‌کند. دوختن کلمات قرآنی به خط کوفی برای حفاظت از شر شیطان و
حوادث بد، یکی از تأثیرات آشکار در این هنر دیرینه است.
ایلخانیان و تیموریان در صنعت نساجی دگرگونی کاملی پدید آوردند و ابریشم
دوزی، زری دوزی، پولک دوزی، ملیله دوزی و گلابتون دوزی بیش از گذشته مورد
توجه قرار گرفت. این دوخت از اوایل صدر اسلام در میان بلوچ ها رایج و در
دوره مغول و به خصوص تیموری و صفوی به اوج می‌رسد. بدون تردید، سوزن دوزی
بلوچ را باید در زمره یکی از اصیل‌ترین و جالب‌ترین صنایع دستی کشور به
حساب آورد. ذوق و خلاقیت زنان سوزن دوز به صورت طرح های سنتی- محلی بسیار
متنوعی جلوه گرمی شود که بیانگر خصوصیات و ویژگی‌های هر منطقه است.
هر دختر بلوچ از سنین کودکی، ضمن آموختن و انجام امور مربوط به خانه‌داری،
موظف به فرا گرفتن سوزن دوزی نیز هست و به سبب دخالتی که سلیقه‌های گوناگون
در تهیه نوارهای سوزن دوزی دارد، می‌توان طرح‌ها و نقش های متنوع و اصیل
سوزن دوزی را در منطقه بلوچستان مشاهده کرد.
در سوزن دوزی به بیش از دو نوع ماده اولیه نیازی نیست: نخ و پارچه. سوزن
دوزان بر حسب امکانات و سلیقه از نخ دمسه (D.M.C) یا از نخ‌های پاکستانی
استفاده می‌کنند. سوزن دوزی با وجود برخورداری از قدمت چند هزار ساله و
زیبایی چشم نواز، این روزها با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کند و رونق
سابق را ندارد.
خبرنگار بسیج سازندگی در این باره با خانم مبارکی، مدیرعامل تعاونی سوزن‌دوزان بلوچ گفت‌وگو کرده است. وی می‌گوید: سوزن دوزی هنر دست زنان بلوچ است که در زندگی آنها از اهمیت اقتصادی بسیار بالایی برخوردار است. پیشینه هنر سوزن‌دوزی به قرن‌ها قبل بازمی‌گردد و نسل به نسل و سینه به سینه از مادران به دخترانشان ارث رسیده است.
* سوزن‌دوزی؛ هنر زنان بلوچ
وی می‌افزاید: نقش‌های سوزن‌دوزی، نقش‌های هندسی است
و هارمونی رنگ‌ها از تناژ رنگ های سرخ، سبز، زرد، سفید، سورمه‌ای و مشکی
پدید می‌آید. سوزن دوزی روی تار و پود پارچه دوخته می‌شود. از هنر سوزن
دوزی برای تزئین سر آستین لباس، پاچه شلوار، چادر، روسری، رو مبلی، کوسن،
رومیزی و جانماز استفاده می‌شود و بسته به سلیقه دوزنده یا سفارش مشتری
هارمونی رنگ‌ها شکل می‌گیرد.
مبارکی، سکه دوزی را دیگر هنر دست دختران بلوچ عنوان می‌کند و می‌گوید:
سکه‌دوزی هم از گذشته‌های بسیار دور رایج بوده است. در گذشته برای مبادلات
اقتصادی از سکه استفاده می‌شد و در غیاب بانک، زنان سکه‌ها را روی روسری یا
لباسشان می‌دوختند و در وقت ضرورت استفاده می‌کردند. این رسم به مرور
تبدیل به هنری زیبا شد. کم‌کم با استفاده از پولکی‌های براق و مونجوق‌های
زیبا طرح‌های زینتی روی لباس‌ها رواج پیدا کرد. امروز سکه‌دوزی برخلاف سوزن
دوزی از بازار بهتری برخوردار است چون هزینه آن کمتر است.
وی درباره شرایط اجتماعی منطقه بلوچستان به ویژه ایرانشهر می‌گوید: در این
منطقه بیکاری مردان بیداد می‌کند. اعتیاد دامن‌گیر بسیاری از خانواده‌هاست و
بیکاری این مسأله را تشدید کرده است. در این شرایط زنان بلوچ بار بیشتری
بر دوش می‌گیرند و تلاش می‌کنند با به کارگیری هنر دستشان به اقتصاد
خانواده کمک کنند. اما این هنر با مشکلات متعددی رو بروست.
* بی‌ثابتی در دریافت حقوق سوزن‌دوزان
مبارکی خاطرنشان می‌کند: اعضای تعاونی من در خانه‌هایشان سوزن‌دوزی
می‌کنند. من برایشان از مشتری‌ها سفارش می‌گیرم و به آنها معرفی می‌کنم.
خانم‌های سوزن دوز متأسفانه درآمدشان از ثبات برخوردار نیست. بعضا در ماه
یک میلیون تومان درآمد دارند و ماه دیگر این رقم به صفر می‌رسد. بستگی به
میزان سفارشات دارد. مهمترین مشکل نیز همین کم بودن سفارشات است زیرا اولا
قیمت تمام شده سوزن دوزی در حال حاضر بالاست و دوما مردم ایران با این هنر
بسیاز زیبا آشنایی زیادی ندارند و بیشتر در همین استان سیستان و بلوچستان
شناخته شده است. اگر بانک‌ها به دوزندگان وام بدهند و آنها بتوانند پارچه و
نخ را به صورت انبوه از بازار سنتی تهران تهیه کنند، قیمت تمام شده به
مقدار زیادی کاهش می‌یابد. رسانه ها هم باید هنر سوزن دوزی را به مردم و به
خصوص بانوان معرفی کنند. این هنر به قدری زیباست که می تواند روی مانتوی
همه زنان ایرانی بنشیند به شرط آنکه طراحان مد و لباس به دوزندگان بپیوندند
و طرح‌هایی متناسب با سلیقه بانوان شهرنشین بیافرینند.
* غفلت مسئولان؛ هنر ایرانی که به نام تاجیکستان ثبت جهانی شد
وی، دلالی را یکی دیگر از مشکلات سوزن‌دوزان می‌نامد و اظهار می‌کند: دلالان و واسطه‌ها محصول با ارزش دختران بلوچ را به قیمت بسیار نازلی خریداری می‌کنند و به چند برابر قیمت به مردم می‌فروشند. برای رفع این مشکل باید تعاونی‌های دوزندگی تأسیس شود. ما به اتحادیه دوزندگان نیز احتیاج داریم تا برای محصولات نرخ مشخصی تعیین کند. سوزن‌دوزی اگر احیا و به مردم معرفی شود و بازار خود را پیدا کند، زندگی خانواده های بلوچ زیر و رو می‌شود زیرا در همه خانه‌ها لااقل یک نفر این هنر را داراست. متأسفانه در سایه غفلت مسئولان امروز سوزن‌دوزی در افغانستان و تاجیکستان رونق بسیار بیشتری از ایران پیدا کرده و حتی تاجیکستان این هنر ایرانی را به نام خود ثبت جهانی کرده است.
اخبار ویژه
در دیدار هزاران نفر از زنان و دختران؛
بحران انرژی در سایه اختلافات نفت و نیرو؛
سکوت اصلاحطلبان
نظرات بینندگان
جدیدترین اخبار پربازدید ها
