غفلت؛ ریشه همه انحرافات و جنایات بشری

وی افزود: انسان برای این که مسیر تکاملی خود را بپیماید تا به هدف مطلوب برسد باید توجه داشته باشد که هدف کجاست، راه چیست و چه امکاناتی برای پیمودن مسیر دارد؛ اگر از این مسائل غفلت کند نیروهایش را صرف امور دیگری می کند که گاهی فرد را از مسیر اصلی دور می کند تا جایی که راه را گم می کند و اگر بخواهد هم نمی تواند بازگردد.

استاد اخلاق حوزه علمیه قم با بیان این که نقطه مقابل غفلت دانش، بینش، آگاهی، شناخت و علم است، گفت: همه این مسائل در مقوله علم و معرفت می گنجند؛ کلید اصلی علم تفکر است و قرآن تأکید فراوانی بر این امر دارد تا جایی که موضوعات خاصی را برای فکر کردن مشخص می کند و کسانی را که در مورد این مسائل نمی اندیشند را نکوهش می کند.

حوزه تفکر انسان بر اساس قرآن باید به اصول دین و خودشناسی منتهی شود

نماینده مرد تهران در مجلس خبرگان رهبری افزود: یک روی سکه این است که همه حوزه های تفکری که قرآن بر آنها تأکید دارد به اصول دین باز می گردد؛ یعنی این که انسان بداند که از خدا است و به سوی او می رود؛ عنوان کلی راهی که انسان باید در این دیدگاه بپیماید اطاعت و بندگی خداوند است.

رییس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) ادامه داد: روی دیگر سکه این است که با تغییر زاویه نگاه خود در می یابیم که همه این مسائل به شناخت انسان باز می گردد؛ انسان با تفکر در ماهیت وجودی خود در می یابد که موجودی وابسته بوده و خود به خود به وجود نیامده است؛ اعتقاد به معاد نیز سرنوشت انسان را نشان می دهد و این که هدف مطلوب چیست و به کجا می رسد.

آیت الله مصباح یزدی تصریح کرد: در این دیدگاه شناخت خداوند علت فاعلی انسان و شناخت معاد علت غایی است؛ روایات متواتری از شیعه و سنی داریم که هرکس خود را بشناسد خداوند را شناخته است و یا این که کسی که خود را فراموش کند خدا را فراموش کرده است.

ساز و کار حرکت اختیاری انسان چیست؟

وی با اشاره به اهمیت بحث خودشناسی، گفت: تفکر در مورد این مطلب که ساز و کار حرکت اختیاری انسان چیست؟ بسیار مهم است؛ در اینجا دیدگاه های متفاوتی وجود دارد سکه بسیاری از آنها خطا است و کمک می کند به غفلتی که در نهایت موجب سقوط انسان می شود.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به آیه«أَ وَ لَمْ یَرَ الْإِنْسانُ أَنَّا خَلَقْناهُ مِنْ نُطْفَةٍ فَإِذا هُوَ خَصیمٌ مُبینٌ» ابراز داشت: آدمی زاد از چیز بسیار پستی به وجود آمد اما کم کم کارش به جایی رسید که مدعی شد که نمی شود دوباره زنده شود؛ تحولات دوران جنینی، رشد و نمو، پدر و مادری که همواره مراقب فرزند هستند، اینها نعمت هایی است که خداوند عطا فرود تا بنده رشد کند اما او در جهت نافرمانی از آنها استفاده کرد.

استاد اخلاق حوزه علمیه قم با اشاره به مراحل رشد انسان، گفت: به مرور زمان انسان شعور و درک پیدا می کند و ابتدا این امر به صورت غریزی و درکی نا آگاهانه است مانند نوزادی که در آغاز تولد می داند باید به دنبال شیر باشد و چگونه از آن استفاده کند؛ در این مرحله از درک انسان تفاوت چندانی با حیوانات ندارد.

نماینده مرد تهران در مجلس خبرگان رهبری افزود: کم کم درک غریزی شکوفا می شود، رشد می کند و به درک آگاهانه تبدیل می شود؛ انسان به مرحله ای می رسد که می فهمد، استدلال می کند، کارهای خود را توجیه می کند؛ این مرحله از رشد با مراحل قبلی بسیار متفاوت است.

رد نظریه برخی روانشناسان غربی

رییس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در تشریح انگیزه هایی که انسان را به حرکت و انجام امور مختلف وا می دارد پرداخت و گفت: سابق ترین انگیزه ها یک حالت بدنی است؛ بر اساس تحریک های عصبی و ترشح هورمون های مختلف انسان احساس گرسنگی، تشنگی و خستگی می کند و برای رفع این نیازها دست به انجام کارهایی می زند.

آیت الله مصباح یزدی تأکید کرد: برخی روانشناسان در این مسأله افراط کرده اند و گفته اند تنها عامل حرکت انسان همین عوامل زیستی است؛ یعنی اینها انسان را با حیوان مساوی می کنند در حالی که قرآن زمانی که می خوهد کسی را مذمت کند می گوید او مانند حیوان است.

وی افزود: عقلای عالم و کسانی که تحت تعلیم انبیاء الهی هستند می فهمند که چنین قضاوتی در مورد انسان، بچه گانه و کور کورانه است؛ یکی از منت هایی که انبیاء بر بشر دارند این است که به او آموختند که بدن یک ابزار و مرکب است و خود انسان بسیار شریف تر از آن است؛ روزی خواهد رسید که این بدن فاسد شده و انسان آن را رها خواهد کرد اما حقیقت وجودی اش باقی می ماند.

اداراکاتی که موجب تعالی انسان می شود ناشی از روح است

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در توضیح روح و بعد روحانی انسان تصریح کرد: انبیاء الهی و همه عقلای عالم می گویند آدمی غیر از دستگاه بدن و عوامل مادی محض، جزء دیگری در وجودش هست که می تواند مستقلاب درک داشته باشد؛ البته حالت های مختلف بدن بر روی آن تأثیرگذار است اما این جزء هنری دارد که می تواند درک هایی که از دستگاه های مختلف بدن به دست می آورد را تبدیل به درک های کلی کند و از آنها نتیجه گیری کند.

استاد اخلاق حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: مسائلی که انسان را به خداشناسی می رساند ناشی از بدن و مغز نیست بلکه مربوط به روح است؛ انسان خواسته هایی دارد که ارتباط مستقیم با بدن و فعل و انفعالات آن ندارند مثلا این که انسان دوست دارد محبوب باشد، ناشی از به بعد دیگری از وجود او است.

نماینده مرد تهران در مجلس خبرگان رهبری افزود: بالاتر از هه اینها عشق به خداوند باید در طی مراحلی به فعلیت برسد؛ در آغاز راه خود انسان هم نمی فهمد که به دنبال چه چیزی است به همین دلیل دنبال زیبایی های دنیا می رود و سرگرم آنها می شود اما اغنا نمی شود چراکه فطرت او به دنبال زیبایی مطلق می گردد.

غفلت عامل اصلی انحرافات است

رییس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) غفلت را عامل اصلی انحراف بشر دانست و گفت: بشری که فطرتا با دیدن طفل مریضی گریه می کند در اثر غفلت و سوء اختیار می تواند آنقدر سقوط کند که حاضر شود برای این که خودش دو روز بیشتر بر صندلی قدرت بنشیند، هزاران نفر زیر آتش بمب های هسته ای بمیرند.

آیت الله مصباح یزدی با اشاره به آیه« ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُکُم مِّن بَعْدِ ذَلِکَ فَهِیَ کَالْحِجَارَةِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَةً» بیان کرد: دل انسان به گونه ای است که تا این اندازه می تواند دچار قساوت قلب شود؛ انسانی که در آغاز« لَمْ یَکُنْ شَیْئاً مَذْکُوراً»بود کارش به جایی می رسد که می گوید«أَنَا رَبُّکُمُ الْأَعْلَى».

وی افزود: انسان اگر شناخت درستی از خود داشته باشد و بداند می تواند به چه مقاماتی نزد پروردگار برسد که برای هیچ موجود دیگری میسر نیست، دیگر به چیزهای پست حیوانی دلخوش نمی کند.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ادامه داد: عادات زشت، گناه، خودپرستی، ریاست طلبی و هرجنایتی که فرد حاضر است انجام دهد ناشی از این است که فراموش کرده برای چه آفریده شده و چه راهی را باید بپیماید؛ اینها فکر می کنند برای این خلق شده اند که رییس شوند تا هرگاه حرف می زنند مردم آنها را تحسین کنند، حال آن که همه انسان ها خود محتاج هستند و کسی که به تحسین و تأیید دیگران احساس نیاز می کند از همه محتاج تر است.