نوروز در تاجیکستان + تصاویر

«سعد الله حیدری» استاد بخش روزنامه نگاری و از محققان سنت‌های مردمی تاجیکستان در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در دوشنبه گفت: مردم تاجیک آرزوی خود را نه تنها با خواندن شعر، ترانه و سرودهای نوروزی بیان می‌کنند بلکه با گذاشتن انواع گوناگون میوه، سبزه، تصویر جانوران و اشیاهای رنگارنگ که هر کدام رمز یا سمبلی از آیین نوروز هستند، منزل، سفره و محل جشن عید خود را تزئین می‌کنند.

وی افزود: رمزهای تاریخی وسیله‌‌ای برای بیان آرمان‌های اجتماعی بوده و شکل‌های لفظی، خطی، تصویری، اجرایی و مادی داشته و هر کدام از سمبل دینی، ادبی، اجتماعی و فرهنگی می‌باشند که در طول تاریخ از نسل به نسل دیگر منتقل شده است.

به گفته استاد دانشگاه تاجیکستان، در تاریخ فرهنگ تاجیک‌ها هیچ رسوم و آیینی به مانند جشن نوروز عزیز و ارجمند و از نگاه شمار سمبل‌ها به این حد غنی نیست.

محقق تاجیک با اشاره به سمبل‌های شعری گفت: در ادبیات شفاهی مجموعه زیادی از ابیات و رباعی موجود است که بیانگر سمبل‌های نوروزی و تجسم آرمان و آرزوی مردمی هستند، ازجمله؛

نوروز رسید و شاد و خرم گشتیم 

از رفتن دی ما همه بی غم گشتیم

دیدیم و شنیدیم صد محنت و غم

آخر به گل بهار همدم گشتیم.

سفیدی نوروز رمز پاکی و بی گناهی است

حیدری گفت: در جشن نوروز و سنت‌های مرتبط آن، رنگ سفید از اهمیت خاصی برخوردار بوده و در صحنه‌های تجلیل این عید، اشیا و مواد دارای رنگ سفید جایگاه ویژه‌ای دارند.

وی تصریح کرد: مردم تاجیک چه در گذشته‌ها و چه امروز، رنگ سفید را به عنوان رمز پاکی، تمیز بودن، صلح، آرامش، آسمان صاف و سمبلی برای گشایش کار می‌دانستند و در انتخاب غذا، اشیا و پوشاک و آرایش منازل خود به این رنگ اولویت می‌دادند و می‌دهند.

محقق تاجیک اضافه کرد: خوشبختانه بسیاری از این سنت‌ها تا به امروز در میان مردم و به خصوص اهل روستا باقیمانده و نشانگر پیوند‌های فرهنگی با گذشتگان است.

وی با اشاره به آیین‌های نوروز رنگ سفید را رنگ‌ اصلی این جشن بیان کرد.

استاد دانشگاه گفت: درحالی که در جشن تحویل سال کهنه به نو به کودکان و از جمله به دختران لباس سفید می‌پوشانند و روی سفره نوروزی شکر، پنیر، ماست و غذا‌هایی از شیر و برنج تهیه شده می‌گذارند و از محصول گشتی عمدتا گوشت مرغ و ماهی را نیز روی سفره جای می‌دهند که سفید رنگ است.

وی افزود: سیب، سیر و سنجد هم که مغز سفید دارند نیز بالای سفره گذاشته می‌شود.

به گفته این محقق تاجیک، رسم سفید گزینی و سمبل گرایی از زمانه‌های خیلی قدیم معمول بوده و بنا بر اطلاعات موجود، در آثار پژوهشگران، شاهان ساسانی بامداد روز نوروز باز سفید به هوا سر می‌داده‌اند و همان صبح با خوردن شیر نودوشیده روز را آغاز می‌کرده‌اند.

این استاد دانشگاه با اشاره به سنت‌های رایج در مناطق مختلف تاجیکستان افزود: در نواحی «رشت»، «درواز» و «مومن‌آباد» واقع در شرق و جنوب شرق کشور اصلا غذا‌های شیری به مانند شیربرنج، شیر لوش، شیر روغن تهیه شده و  در بین مردم توزیع می‌شود.

این محقق، سنت‌های مردمی گفت: رنگ سفید با این که سمبل خوشبختی و برکت است در موارد دیگر نیز استفاده می‌شود، از جمله زنان چادر روی عروس نو را با شاخه‌ای که با پنبه سفید درست شده‌ است، بالا می‌کنند تا مهمانان ببینند، اگر خانواده‌ای گاو بخرد سم و به پیشانی‌اش گرد آرد می پاشند.

حیدری، رنگ سبز را از دیگر سمبل‌های نوروزی دانست و گفت: با اینکه منازل و صحنه جشن با جوانه‌های گندم نورورسته تزئین می‌شود یک چیز است و زمانی که گل‌های نوروزی را مردم به یکدیگر هدیه می‌کنند از دیگر عادات مردمی بوده که هر کدام معنا‌های خود را دارد.

وی افزود: در نواحی استان بدخشان در ایام نوروز مردم به خانه‌های یکدیگر می‌روند و زمانی که وارد می‌شوند در دست شاخه‌ای تروتازه درخت بید را دارند و می‌گویند: «شاگون بهار مبارک!» و میزبان و یا هر کدام مخاطب دیگر پاسخ می‌دهد: «به روی شما هم مبارک!» و هم‌زمان کمی آرد را گرفته کتف راست فرد وارد شده و همچنین به شاخه بید دست وی می ‌باشد.

این محقق تاجیک معتقد است که اینگونه باورهای مردمی رایج در میان تمامی اقوام و ملت‌های ایرانی تبار بوده و در هر کدام از مناطق و گوشه این سرزمین بزرگ با شکل و وسیله‌های گوناگون حفظ و مراعات می‌شود.

وی اضافه کرد: همانگونه که رنگ سفید، سبز و یا سرخ حکمت و فلسفه ساده خود را دارد، همزمان این رنگ‌ها با نماد پاکی، بی گناهی و برکت معنای مبارزه 2 نیروی متضاد، 2 قطب به یکدیگر پیوسته به مانند شب و روز، نیک و بد، گرم و سرد، سیاه و سفید را نیز در خود تجسم کرده که در مجموع می‌توان بازتاب فرهنگ غنی این ملت قدیمی عنوان کرد.