مرد پشت پرده تحولات ترکیه کیست؟+عکس

به گزارش 598 به نقل از فارس، جمعه هفته گذشته ۲۹ آذرماه بود که خبر بازداشت برخی مقامات سیاسی و اقتصادی و نیز فرزندان ۳ وزیر کابینه رجب طیب اردوغان، فضای سیاسی- اجتماعی ترکیه را دچار التهاب کرد. تمامی بازداشت شدگان به اتهام فساد اقتصادی و رشوه روبرو شدند و بدلیل نزدیکی آنها به دولت فشار زیادی علیه اردوغان برای استعفا و کنار رفتن از قدرت تحت فشار قرار گرفته است.

نخست وزیر ترکیه این تحقیقات را یک «عملیات کثیف» خوانده و گفت: آنهایی که در پشت این تحقیقات قرار دارند به دنبال تشکیل یک «دولت درون دولت» هستند.

این عملیات به طور گسترده به عنوان چالشی برای اقتدار اردوغان دانسته شده که مدعی طرفداری از تجارت و ریشه کنی فساد است.

اردوغان در سخنرانی‌های اخیر خود برخی کشورها را متهم به دخالت در امور داخلی ترکیه کرده و تلویحاً آمریکا را عامل این سناریوسازی علیه دولت خواند. موضوعی که سفیر آمریکا را به واکنش واداشته و وی مدعی شد که در تحولات ترکیه هیچ دخالتی نداشته است.

ناظران سیاسی ترکیه معتقدند که این حملات پلیس ریشه در تنش‌های نهفته بین دولت اردوغان و فتح الله گولن، روحانی با نفوذ مسلمان مقیم آمریکا در آستانه انتخابات سال آینده دارد.

فتح الله گولن کیست؟

دانشنامه ویکی پدیا «محمد فتح الله گولن» را واعظ، نویسنده و مدرس علوم اخلاقی و الهیات اهل ترکیه خوانده که در تبعیدی خودخواسته در پنسیلوانیای آمریکا زندگی می‌کند. گولن در طول عمر خود مشغول تدریس نسخه‌ای پیشرفته از اسلام با عنوان «اسلام آناتولیایی» که مبتنی بر آموزه‌های یک عالم اسلامی به نام «سعید نورسی» بوده است. در تفکر گولن که عمیقاً معتقد به مدارا و تسامح است؛ هرگونه تروریسم شدیداً محکوم است و او معتقد به گفت‌وگوی بین ادیان الهی و پیروان کتاب‌های آسمانی است و خود او برای چنین گفتمان‌هایی با واتیکان و برخی مراکز مذهبی یهودی بارها پیشقدم شده است.

جنبش گولن

گولن با تمکن مالی شخصی اقدام به راه اندازی سرویسی برای «خدمت عمومی و آموزشی به همه مردم» از دهه ۷۰ میلادی کرده است که افراد بسیاری برای برای خدمت در این سرویس به تدریج جذب شده‌اند و در طی سالها با کمک مالی و پشتیبانی خود بنیادی عظیم برای این تشکل فراهم کردند. امروزه این مجموعه بسیار بزرگ که به «جنبش گولن» معروف است، با همکاری افراد بسیار زیادی از مسلمانان دنیا - عمدتاً ترکیه‌ای- اداره می‌شود. گمانه زنی در مورد تعداد افراد حاضر در این بنیاد بزرگ متفاوت است، اما چند صد هزار تا ۴ میلیون نفر به عنوان همکاران این پروژه بزرگ بین‌المللی ذکر شده است. افراد همکار در این بنیاد عمدتاً دانش آموزان، معلمان، تجار، روزنامه نگاران و افراد تحصیل کرده در زمینه‌های مختلف هستند.

جنبش گولن شامل مدارس، دانشگاه‌ها، موسسه‌های حرفه‌ای و کاری و حتی ایستگاه‌های رادیویی و تلویزیونی است. در نگاه جهانی، جنبش گولن بیشتر در امر آموزش فعال است. در سال ۲۰۰۹ مجله معروف نیوز ویک گزارش داد که افراد جنبش، مدارس بسیاری را در نقاط مختلف دنیا اداره می‌کنند که بیش از ۲میلیون دانش آموز را تربیت کرده که بسیاری از آنها از بورس کامل تحصیلی از سوی بنیاد گولن برخوردار بودند. تعداد مدارس گولن در داخل ترکیه ۳۰۰ مدرسه و در کل دنیا بیش از ۱۰۰۰ مدرسه تخمین زده می‌شود که در کشورهای مختلف در پنج قاره گسترده شده اند و به صورت منعطف و ارگانیک با موسس مجموعه، فتح الله گولن در ارتباط هستند. همه مدارس گولن در تمام نقاط دنیا آموزش به زبان انگلیسی دارند و یکی از مشخصه‌های فارغ التحصیلان این مدارس تسلط کامل به زبان انگلیسی است.

منابع آگاه در ترکیه خبر می‌دهند که برخی از اعضای حزب عدالت و توسعه متعلق به جریان «فتح الله گولن» هستند و گولن، شخصیتی است که داعیه «اسلام میانه» را دارد. بهتر است توصیف این «اسلام میانه» را از گزارش موسسه آمریکایی رند (RAND) بخوانیم تا موضوع روشن‌تر شود. این موسسه در گزارش سال ۲۰۰۷ خود درباره مسلمانان میانه رو می‌نویسد: این مسلمانان حامی دموکراسی، شایسته حمایت آمریکا هستند. حمایت از دموکراسی نیز به معنای مخالفت با مفهوم دولت اسلامی است. باید دید چه کسانی خواهان اجرای قانون شریعت هستند. تفاسیر محافظه کارانه از شریعت با دموکراسی و حقوق بشر پذیرفته شده از سوی جامعه بین‌المللی سازگاری ندارد. در نبرد ضداسلام رادیکال، مسلمان میانه رو، لیبرال و سکولار با ارزش‌های منطبق با ارزش‌های جهانی که اساس تمامی جوامع لیبرال و مدرن هستند، شرکای بالقوه غرب خواهند بود.

بنابراین، حذف «شریعت» و «دولت» ویژگی این رقم مسلمانان است و فتح الله گولن، سکولار ترک نه تنها از سوی موسسه آمریکایی «رند» مسلمان میانه رو تشخیص داده شده، بلکه برای غرب امتیازات دیگری نیز دارد: براساس گزارش همین موسسه وی «مخالف اجرای قانون اساسی»، «منتقد» حکومت ایران و «شریک» دولت آمریکاست.

هفته نامه اکونومیست نیز در شماره۸ مارس ۲۰۰۸ خود با اعلام اینکه جنبش گولن از نگاه غرب یک جنبش مطبوع بوده و مورد حمایت است، به گولن هشدار داد که این تمجید و تائیدها «به معنی آن نیست که تمامی دولت‌های غربی اتوماتیک وار ادعاهای او مبنی بر «میانه روی اسلامی» را می‌پذیرند. یکی از نزدیکان گولن به اکونومیست گفت، ما می‌دانیم که فعالیت‌های ما تحت نظارت سرویس‌های امنیتی غرب است.»

به نظر می‌رسد که فتح الله گولن که زمانی تلاش کرد تا حزب عدالت و توسعه به قدرت برسد در ادامه از راه در پیش گرفته شده از سوی دولت اردوغان در اصلاحات سیاسی و اجتماعی که منجر به پررنگ‌تر شدن اسلام در زندگی اجتماعی این کشور شده چندان رضایت نداشته و قصد به چالش کشیدن دولت برای عقب نشینی از مواضع خود یا استعفای نخست وزیر را دارد. موضوعی که با نفوذ عمیق گولن در سیستم قضائی و پلیس این کشور چالشی بزرگ را برای اردوغان و سیاست‌های وی به همراه داشته و خواهد داشت، نباید فراموش کرد که گولن در راستای سیاستی کلانتر از سطح ترکیه حرکت می‌کند که عبارت است از مقابله با اسلام سیاسی شیعی که از جمهوری اسلامی ایران منشا گرفته و اسلام تندرو سلفی که از سوی عربستان سعودی در منطقه دنبال می‌شود.