"هدفمندی یارانه‌ها" ۳ ساله شد

 به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، 27 آذر 1389، محمود احمدی‌نژاد رئیس‌جمهوری وقت با حضور در تلویزیون آغاز اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها را رسماً اعلام کرد و گفت: از صبح روز 28 آذر، حامل‌های انرژی، آب و نان در سراسر ایران با بهای جدید ارائه خواهند شد.
به‌دنبال گفت‌وگوی تلویزیونی احمدی نژاد ستاد هدفمندی یارانه‌ها با انتشار اطلاعیه‌ای اعلام کرد: از این پس قیمت بنزین آزاد لیتری 700 تومان، قیمت سی‌ان‌جی (گاز اتومبیل) متر مکعبی 300 تومان و قیمت گازوئیل آزاد هم لیتری 350 تومان خواهد بود.

از آن تاریخ تاکنون 3 سال گذشته و امروز (پنج‌شنبه 28 آذرماه 1392) قانون هدفمندی یارانه‌ها در ایران رسماً 3ساله شد؛ اما قانون هدفمندی یارانه‌ها در این سال‌ها با فراز و فرودهای بسیاری همراه بود و واکنش‌های تند و تیز مجلس و کارشناسان را به‌همراه داشت چراکه به‌اعتقاد فعالان اقتصادی آن‌طور که باید هدفمندی در ایران اجرا نشد و همین امر عواقبی را به‌دنبال داشت.

هدفمندسازی یارانه‌ها در ایران یکی از مهمترین بخش‌ها و نمایان‌ترین بخش طرح تحول اقتصادی است که به تغییر فرآیند پرداخت یارانه‌ها می‌انجامد. در این فرایند با حذف تدریجی یارانه‌ها‌ از مواد سوختی، مواد خوراکی، آب، برق و سایر اقلام در ایران نوع پرداخت تغییر می‌کند که بخشی از این یارانه‌های حذف‌شده (60 درصد در سال 1390) به‌صورت نقدی به مردم پرداخت شد و قرار بود سایر درآمد این کار صرف کارهای عمرانی و فرهنگی شود.

سرانجام دولت وقت قانون بزرگ‌ترین طرح تاریخ اقتصادی ایران (قانون هدفمند کردن یارانه‌ها) را در زمستان 1387 به‌صورت لایحه به مجلس ارائه کرد و بعد از جنجال فراوان و با اعمال تغییراتی به تصویب مجلس رسید. اما در آذر 1388، با بالاگرفتن اختلاف بین مجلس و دولت در خصوص نحوه در اختیار گرفتن درآمد ناشی از آزادسازی قیمت‌ها، این ماده به شورای نگهبان ارسال شد و با بررسی آن توسط این شورا، منابع مالی به وجود آمده در پی حذف یارانه‌های اجناس، می‌بایست در اختیار دولت قرار می‌گرفت. با تمام این کش و قوس‌ها دولت موفق به اجرای هدفمندی در آذر 89 شد.

براساس فرم‌های اطلاعات اقتصادی برای دریافت یارانه نقدی که تا مهر 1389 تکمیل شده از آن تاریخ تاکنون 68 میلیون و 482 هزار و 758 نفر در قالب حدود 20 میلیون خانوار ماهانه 45500 تومان یارانه می‌گیرند.

در طرح هدفمندی یارانه‌ها قیمت برخی از حامل‌های انرژی اصلاح شد و قرار بود افزایش قیمت بعدی در فاز دوم انجام شود ولی از آنجایی که دولت وقت و مجلس با هم به توافق نرسیدند اجرای فاز دوم به تعویق افتاد. حامل‌های انرژی‌های مشمول اصلاح قیمت عبارت‌اند از: بنزین موتور، نفت گاز (‌گازوئیل)، نفت کوره، گاز مایع،گاز خودرو، نفت سفید، گاز طبیعی و برق.

مجلسی‌ها با اجرای فاز دوم حامل‌های انرژی در سال 92 مخالفت کردند و همین باعث شد که دولت دهم موفق به اجرای فاز دوم نشود و این مرحله از قانون به دولت یازدهم برسد؛ برهمین اساس کابینه حسن روحانی تصمیم گرفتند برای اجرای فاز دوم در سال 93 لایحه‌ای جدا از بودجه به مجلس ارائه دهند تا در نهایت نسبت به اجرای فاز دوم گامی بردارند.

ازآن‌جایی که دولت در تأمین اعتبار یارانه نقدی به مشکل خورده و با کسری بودجه همراه است مجلس و دولت به این تصمیم واحد رسیده‌اند که باید یارانه دهک‌های درآمدی بالا حذف شود و گروه نیازمندان یارانه ماهانه را دریافت کنند. البته ابتدا قرار بود این طرح تا پایان سال 92 اجرا شود ولی مجلس و دولت به جمع‌بندی واحد نرسیدند. بر همین اساس دولت سعی دارد تا این طرح را هم در لایحه هدفمندی یارانه‌ها به مجلس ارائه دهد.

امروز سومین سال از اجرای هدفمندی یارانه‌ها می‌گذرد ولی طبق اذعان کارشناسان اقتصادی اجرای اشتباه هدفمندی یارانه‌ها موجب بروز برخی مشکلات در اقتصاد ایران شد که لازم است در ادامه قانون‌گذار و دولت راهی را برای اجرای صحیح و کامل هدفمندی یارانه‌ها در پیش بگیرند. البته رئیس کابینه یازدهم و یاران وی به‌دفعات بر اجرای صحیح هدفمندی در سال آینده تأکید کرده‌اند ولی هنوز طرحی برای ادامه هدفمندی ارائه نداده‌اند.

در این بین برخی کارشناسان نیز معتقدند با اتفاقاتی که در یکی دو سال اخیر برای نرخ دلار افتاد، قیمت حاملهای انرژی نسبت به قیمت جهانی بسیار کمتر از آذر 89 شده و گویی به وضعیت قبل از هدفمندی بازگشته ایم.