بایدها و نبایدهای خوردن از نگاه امام رضا علیه السلام

جام کشکول:

دانشمندان و کارشناسان به این نتیجه رسیده اند که دانستن روش تغذیه و طرز خوردن یکی از مهمترین عوامل تندرستی است که متأسفانه کمتر از هر چیز مورد توجه قرار می گیرد.

حقیقت آن است که همه ما براى سالم ماندن و خوب زندگى کردن ناچاریم نکاتی را بیاموزیم و بایدها و نبایدهایی را بکار بندیم تا بدنی سالم و طول عمر بیشتری داشته باشیم. امام رضا علیه السلام در این زمینه می فرماید : فالجسد بهذه المنزلة و بالتدبیر فی الا غذیة و الا شربة یصلح و یصح و تزکو العافیة فیه؛ پس بدن به منزلت همان زمین است و با تدبیر عاقلانه ای که در خوراک و نوشاب بکار می رود صحیح و سالم می ماند و نیروی سلامتی در آن زیاد می گردد. (1)

در این فرمایش امام(ع)، تدبیر عاقلانه در خوردن و نوشیدن، باعث طول عمر برشمرده شده و مبین آن است که مردمی که زندگی معقولی از نظر خوراک داشته باشند نه تنها پیر و ناتوان نمی شوند بلکه هر چند در امتداد زمان جلوتر بروند نیروی صحت و عافیت آنها بیشتر می شود ؛ از این رو برنامه غذایی هر فرد باید متناسب با وضع بدن، حسب سن ، طرز زندگی ، شغل و زمان باشد. شاید مهمترین توصیه امام رضا (ع) در این زمینه توجه به سبک زندگی و شرایط آن است. آن حضرت در بیانی زیبا می فرماید: …فانظر ما یوافقک و یوافق معدتک و یقوى علیه بدنک و یستمرئه من الطعام فقدره لنفسک و اجعله غذائک… (2)؛ پس ببین چه چیز موافق حال و مناسب شکم توست و بدنت از آن نیرو می گیرد و آن را خوش و گوارا مى‏شناسد، این چنین طعامى را براى خود اندازه‏گیرى کن و غذاى خود قرار بده.

در مورد سیره رفتاری امام رضا (ع) در باب آداب خوردن نقل شده است که حضرت رضا (علیه السلام) چون قبل از غذا دست می شست با حوله خشک نمی کرد و پس از غذا با حوله خشک می نمود.

اما در میان توصیه های امام رضا (ع) سفارشهای ارزشمندی وجود دارد که شایسته توجه است. امام(ع) توصیه می کند که خوب است انسان غذا را با سرکه شروع کند. محمد بن على گوید: مردى در خراسان خدمت امام رضا (علیه السلام ) بود. غذایى براى آن حضرت آوردند که با آن سرکه و نمک بود. آن حضرت آغاز غذا را با سرکه شروع کردند، آن مرد گفت : قربانت گردم ، شما به ماها امر کردید با نمک شروع کنیم ! آن حضرت فرمودند: این مثل آن است ، بدرستى که سرکه ذهن را قوى و عقل را زیاد مى کند.(3)

آنچه که در سفارشات امام رضا (ع) حائز اهمیت است توجه به نقش و جایگاه خوردن در ایجاد آرامش است. امام رضا(ع) می فرماید: «غذا خوردن در آغاز شب باعث آرامش و خواب خوش می شود.» و در حدیثی دیگر امام رضا علیه السلام از نخوردن شام نهی کرده اند. آن حضرت می فرماید: شب حتما غذا بخورید، اگر چه مقدار کمى نان باشد، چون باعث قوت جسم مى شود. و در جای دیگر می فرماید: «شامگاه حتماً چیزی بخورید اگر چه یک لقمه نان و یک جرعه آب باشد.»(4)

محققان می گویند: نوشیدن آب در هنگام غذا خوردن باعث رقیق شدن آنزیم‌های گوارشی و اختلال در عمل هضم و جذب موادغذایی می شود. به گفته کارشناسان تغذیه آب نوشیدن بین غذا سبب رقیق شدن شیره معده شده و در نتیجه کند شدن و‌ اختلال در هضم و جذب مواد غذایی، ایجاد نفخ و سنگینی در دستگاه گوارش و در نهایت سوء هاضمه و التهاب معده خواهد شد. از این رو امام رضا (ع) برای جذب مواد غذایی به بدن و بهره حداکثری بدن از غذاها نوشیدن آب در بین غذا را نهی کرده می فرماید: هر کس بخواهد که معده اش ناراحت نشود، در بین غذا آب نیاشامد تا وقتى که خوردن غذا پایان پذیرد. هر کس در هنگام خوردن طعام آب بخورد، بدنش مرطوب و معده اش ضعیف گردد و رگ ها جوهر و قوت غذا را نمى گیرند.(5)

امام رضا (ع) همچنین این کار موجب تخریب دندانها دانسته و از نوشیدن آب سرد پس از غذاى گرم ما را برحذر داشته اند. آن حضرت می فرماید: نوشیدن آب سرد پس از غذاى داغ و شیرینى ، باعث از بین رفتن و فساد دندان ها مى گردد.(6)

دستور العمل دیگر امام رضا علیه السلام استراحت پس از صرف غذا است. ایشان این عمل را مایه سلامتی دانسته اند.

معمول امام رضا (علیه السلام ) آن بود که هرگاه غذا تناول مى کرد به پشت مى خوابید و پاى راستش را بر روى پاى چپش قرار مى داد.(7)

اما رفتن به حمام بلافاصله پس از غذا را هم نهی کرده و فرمودند: با شکم پر حمام نگیرید چون سبب تولید قولنج مى شود.(8)

پانوشتها: