امروز و فردای اردوغان

رضاضراب، بازرگان ایرانی ترکیه ای پس از ماه ها بالاخره اتهامات وارده را پذیرفت و بحران روابط بین امریکا و ترکیه وارد مرحله ی جدیدی شد. همان طور که اردوغان خودش حدود یکسال پیش در مصاحبه با شبکه ی ان تی وی ترکیه بدان اذعان کرده بود، از همان ابتدا هم واضح بود که پرونده ی رضا ضراب اهرم امریکا برای سرنگونی اردوغان از قدرت در ترکیه است و اعترافات او در نهایت به رسوایی مالی گسترده ی او و نزدیکانش منجر خواهد شد.

اما رضا ضراب چگونه از امریکا سر در آورد در حالی که احتمال دستگیری اش در آنجا تقریبا قطعی بود؟ او قبل از سفر به امریکا از طریق عوامل اطلاعاتی گولن در ترکیه با اف بی آی ارتباط برقرار کرد و در خانه های امن ترابیای استانبول با آنها دیدار کرد و آنها وی را قانع کردند که به امریکا بیاید. اتفاقی که برنامه ریزی شده بودن این اتفاقات را بیش از بیش مشخص می کرد.

پس از همکاری ترکیه با عراق، ایران و روسیه در موضوع تروریسم در منطقه، امریکا که پس از چند سال سرمایه گذاری  نتیجه ای بدست نیاورده برای جبران شکست خود نیاز دارد که دولتی غربگرا تر در ترکیه بر سر قدرت بیاید. در کنار پرونده ی رضا ضراب ، ایجاد فشار گسترده ی اقتصادی بر ترکیه، همان کاری که در سال‌های ۲۰۰۰ و ۲۰۰۱ در مورد بولنت اجویت انجام دادند دیگر اهرم امریکا برای سرنگونی دولت اردوغان است. درنتیجه بحران اقتصادی سال ۲۰۰۱ حزب بولنت اجویت (DSP) که در انتخابات پیشین ۲۲ درصد رأی آورده بود در سال ۲۰۰۲ تنها توانست نزدیک به ۲ درصد آرای مردم ترکیه را جلب کند و برای همیشه از صحنه سیاسی ترکیه حذف شد. طبق اطلاعاتی که اوزچلیک روزنامه نگار ترکیه ای از منابعش بدست آورده برنامه ی امریکا این است که تا مارس 2018 فرایند ایجاد بحران اقتصادی را در ترکیه ادامه دهد تا بتواند اردوغان را به عنوان فردی فاسد و ناکارآمد سرنگون کند. به همین جهت انتظار می رود امریکا این پرونده را تا آن زمان کش بدهد.

در عرصه ی میدانی هم سقوط ارزش لیر ترکیه( به همراه ریال خودمان!) در برابر دلار امریکا، و لغو صدور روادید برای اتباع ترکیه، فشار اقتصادی زیادی بر شرکت های خصوصی، سرمایه گذاران، دانشجویان و شرکت های بورس ترکیه  و نهایت مردم این کشور وارد می کند. این همه باعث خواهد شد تا در صورتی که اردوغان چاره ای نیاندیشد، گزینه های مورد نظر غرب رشد کنند و مورد توجه مردم قرار بگیرند.

طی روزهای گذشته تلاش های عبدالله گل رئیس جمهور سابق ترکیه و دوست قدیمی اردوغان در تاسیس حزب عدالت و توسعه می تواند نشانه ای از این باشد که وی آمادگی این را دارد که قدرت را بدست بگیرد. دفتر وی در هفته های اخیر بشدت فعال شده و وی و نزدیکانش دیدارهای زیادی با افراد تاثیر گذار در ترکیه انجام می دهند. وی علاوه بر دیپلماسی تلفنی به دیدارهای مقامات خارجی هم می رود. سفر وی به انگلیس، کشورهای عربی حاشیه ی خلیج فارس و در نهایت آستانه پایتخت قزاقستان من جمله ی این تلاش هاست. از علی باباجان وزیر اقتصاد سابق و احمد داوود اوغلو، مغز متفکر حزب عدالت و توسعه، همو که باعث شد سیاست خارجی ترکیه شش سال راهی را برود که نتیجه اش بجز بحران های فعلی دستاورد دیگری نداشته باشد به عنوان یاران عبدالله گل در این برهه یاد میشود.

از سوی دیگر حزب جمهوریت خلق که در انتخابات های گذشته با ناکامی های گسترده ای روبرو شده است تمام تلاش خود را به کار می برد تا نظر امریکا و اروپا را به خود جلب کند. امری که حالا پس از دیدارهای اعضای این حزب با دیپلمات های امریکایی در ترکیه بر کسی پوشیده نیست. این حزب سعی می کند همان مسیری را طی کند که که حزب تازه تاسیس عدالت و توسعه در سال 2002 با تعامل و جلب نظر امریکا پیروز انتخابات شد.

اما سوال مهم اینجاست که چرا پیروزی دولت پیروی امریکا اینقدر برایش مهم شده است؟ تحولات میدانی منطقه در چند ماه گذشته نشان داد که آنها نتوانستند به اهداف خود در سوریه و عراق دست یابند و در نهایت شکست پروژه ی جدایی اقلیم کردستان دست آنها را از منطقه به طور کلی کوتاه خواهد کرد. به نظر می رسد امریکا قصد دارد محور کردی شمال سوریه را به هر بهایی حفظ کند و با تشکیل حکومت کردی به حضور خود در سوریه ادامه دهد و شاید از این طریق بتواند بر روی کریدور زمینی ایران تا حزب الله موثر واقع شود. عمده پشتیبانی امریکا از کردها در سوریه و عراق از پایگاه های اینجرلیک و دیاربکر انجام می شود. که اردوغان هنوز برای تخلیه ی آنها از امریکایی ها فشاری بر آنها وارد نمی کند. او و امریکاییها می دانند که رویارویی مستقیم با همدیگر هزینه های زیادی را به طرفین تحمیل خواهد کرد و از این کار پرهیز دارند. به همین دلیل هم تنشی که با آلمان ها بر سر حضورشان در پایگاه انجرلیک رخ داد با امریکایی ها اتفاق نمی افتد.

ناتو از دیگر موضوعات پرتنش روابط امریکا و ترکیه است. ترکیه، همپیمان منطقه ای قدیمی امریکا، امروز یکی از پر تنش ترین اعضای این پیمان شده است. ترکیه پس از خرید سیستم اس 400 روسی تنها عضو ناتو است که تجهیزات ناهماهنگ با ناتو دارد و این خرید به معنی باز شدن پای نظامیان روسیه به ترکیه است. هرچند این تنها تنش ترکیه با ناتو نیست اما یکی از مهمترین آنهاست. و ترکیه با سرکوب یگان های کرد مدافع خلق یا همان ی.پ.گ که همینک متحد امریکا و ناتو است در واقع به مواجهه با ناتو پرداخته است.  

این روزها اردوغان در وضعیت پیچیده ای قرار دارد. از یک سو بحران اقتصادی ای که بشدت بر روی مردم تاثیر گذار است را مدیریت کند و از سوی دیگر بحران با امریکا و قدرت گرفتن کردها در شمال سوریه. در صورتی که وی با امریکا همراهی کند و نسبت به قدرت گرفتن کردها سکوت کند در عرصه ی سیاسی داخل ترکیه از بین خواهد رفت و اگر با امریکا همراهی نکند فشار اقتصادی بر روی مردم می تواند از موفقیت در انتخابات او را باز دارد.

اما اردوغان خیلی هم دست خالی نیست. او با دستگیری متین توپاز، به عنوان فردی که ارتباطات گوناگونی برای سفارت امریکا بین عناصر ترکی ایجاد میکرد توانست ضربه ی خوبی به حریف وارد کند. از آن مهم تر کشیش امریکایی بود که او نیز سرپل بسیاری از ارتباطات سفارت امریکا بود. او به قدری مهم است که مقامات عالی رتبه ی دو کشور برای آزادی اش جلسه گرفتند و او آزادی اش را منوط به تبادل با عبدالله گولن کرد. این ها نشان از این دارد که اردوغان به خوبی توانسته عناصر میدانی امریکایی ها را تحت کنترل خودش در آورد.

اما درباره ی اعترافات آینده و سیل اتهامات فسادی که ضراب احتمالا نثار اردوغان خواهد کرد به نظر می رسد که وی از این معرکه هم جان سالم به در خواهد برد. در عملیات 17-25 دسامبر  سال 2013 هم همین عملیات علیه دولت ترکیه بود؛ آن زمان چهار وزیر مجبور به استعفا شدند،اسناد زیادی از فیلم و عکس از فساد های سازمان یافته علیه اردوغان و اطرافیانش منتشر شدند اما وی موفق شد اوضاع را کنترل کند. و همینک هم وی با تغییر شهرداران شهرهای مهم ترکیه مثل استانبول، بورسا و آنکارا و عناصر کلیدی در مجلس سعی در تاثیرگذاری جدی بر انتخابات 2019 دارد.
مردم ترکیه دیگر می دانند که امریکا دشمن آنهاست و هر اتفاقی که در امریکا برای ترکیه رقم بخورد را خلاف منافع ملی خود می دانند. از سوی دیگر حزب جمهوریت خلق که یکی از رقبای احتمالی اردوغان در انتخابات آینده است همزمان با امریکایی ها به انتشار اسنادی بر علیه اردوغان دست زدند و این اشتباه محاسباتی باعث خواهد شد مردم ترکیه در همراهی آنان بامنابع ملی ترکیه به چشم تردید بنگرند و همین امر مانع رشد جدی آنها در جلب آرای مردم خواهد بود.

به نظر می رسد دیگر این روزها اردوغان کارکشته تر از قبل شده و احتمال مدیریت این بحران را هم دارد. شاید او بتواند با امریکا تعامل کند و در ظاهر ژست ضد امریکایی بگیرد. کاری که او تجربه ی گسترده ای در آن دارد. حملات لفظی شدید به اسرائیل و کمک به مردم فلسطین با تبلیغات گسترده و در عین حال داشتن روابط با رژیم صهیونیستی یکی از همین تجربیات است. به هر حال او بحران های مختلفی را پشت سر گذاشته و تمام تلاشش را برای پیروزی انتخابات به کار خواهد برد.

*کارشناس ارشد ارتباطات علوم اجتماعی و مستند ساز